Age-friendly δουλειές και επανεκπαίδευση: Η απάντηση στη συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού

Η ανάγκη για μετάβαση από την πολιτική αύξησης των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης σε ένα νέο μοντέλο που δίνει έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας φιλικών προς τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους, στην ενίσχυση της υγείας τους και στην επανεκπαίδευση όσων μένουν εκτός αγοράς, αναδεικνύεται ως επιτακτική για την Ελλάδα και άλλες χώρες που δέχονται ισχυρές πιέσεις από τη γήρανση του πληθυσμού. Καθώς η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή δημογραφική επιβράδυνση, η χώρα μας καλείται να μετατρέψει τη «γήρανση» σε «μακροβιότητα» και να αξιοποιήσει στρατηγικά τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.

Το ζήτημα κυριάρχησε σύμφωνα με το ΕΝΔΙΣΥ κατά την πρώτη ημέρα του 2ου Ετήσιου Συνεδρίου που πραγματοποιεί στα Χανιά το Κέντρο Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών. Το γενικό συμπέρασμα των ειδικών είναι πως η Ελλάδα πρέπει να περάσει από τη διαχείριση ενός προβλήματος σε μια ενεργητική διακυβέρνηση που προάγει τη μακροβιότητα, την ώρα που οι μεταβολές στο δημογραφικό τοπίο αναμορφώνουν την αγορά εργασίας και την οικονομία. Όπως τόνισε ο Andrew Scott, καθηγητής στο London Business School και στο Ellison Institute of Technology, «οι πολίτες προσαρμόζονται πιο γρήγορα από τις κυβερνήσεις· η πρόκληση είναι να συντονιστούν αυτοί οι δύο ρυθμοί».

Δείτε Συνταξιοδότηση: Ποιοί μπορούν ακόμη να βγουν σε πρόωρη σύνταξη

Η μακροβιότητα ως επένδυση και όχι ως απειλή

Ο Andrew Scott υπογράμμισε ότι το ζήτημα δεν είναι ο αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων, αλλά ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνίες αξιοποιούν το προσδόκιμο ζωής που αυξάνεται σταθερά. Κατά τον ίδιο, η συζήτηση πρέπει να μετατοπιστεί από το «πότε» σταματά κάποιος να εργάζεται, στο «γιατί», προτείνοντας ένα νέο πλαίσιο πολιτικών που στηρίζεται σε age-friendly θέσεις εργασίας, στην καλύτερη υγεία των μεγαλύτερων σε ηλικία πολιτών και στην επανεκπαίδευση που τους επιτρέπει να παραμένουν ενεργοί.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδει ο καθηγητής στη συμμετοχή των ηλικιών 50–65 στην αγορά εργασίας, την οποία θεωρεί καθοριστική για τη διατήρηση της ανάπτυξης. Η ενεργοποίηση αυτής της ομάδας μπορεί, όπως εξήγησε, να αποδώσει διπλό όφελος: αύξηση του ΑΕΠ και ταυτόχρονη μείωση της πίεσης στα συστήματα υγείας και συντάξεων. «Πρέπει να δούμε τη μακροζωία ως επένδυση που ανοίγει νέες δυνατότητες», ανέφερε, εξηγώντας πως η νέα πραγματικότητα απαιτεί νέους θεσμούς και ένα διαφορετικό κοινωνικό συμβόλαιο.

Οι προειδοποιήσεις του ΟΟΣΑ για τη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού

Τη σοβαρότητα της δημογραφικής πρόκλησης υπογράμμισε και η Shruti Singh, ανώτερη οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, η οποία παρουσίασε στοιχεία που δείχνουν ότι ο ενεργός πληθυσμός στις χώρες του Οργανισμού αναμένεται να μειωθεί κατά 8% έως το 2060. Οι χώρες με την εντονότερη υπογεννητικότητα –μεταξύ των οποίων η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ιαπωνία– θα βρεθούν αντιμέτωπες με τις ισχυρότερες πιέσεις.

Όπως προειδοποίησε, η γήρανση, εάν δεν συνοδευτεί από στοχευμένες παρεμβάσεις, απειλεί να περιορίσει την ανάπτυξη, τα δημόσια έσοδα και τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Μίλησε για την ανάγκη αξιοποίησης «ανεκμετάλλευτων δεξαμενών εργασίας», όπως οι γυναίκες, οι μεγαλύτεροι εργαζόμεμενοι και οι μετανάστες, ομάδες που μπορούν να λειτουργήσουν ως κρίσιμο αντίβαρο στη δημογραφική συρρίκνωση.

Κίνδυνοι για το ΑΕΠ και τρεις άξονες αντιμετώπισης

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ, Mathias Cormann, παρουσίασε στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η γήρανση του πληθυσμού μπορεί να μειώσει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 14% έως το 2060, εάν δεν υπάρξουν αντισταθμιστικές πολιτικές. Η επιδείνωση της αναλογίας εργαζομένων προς συνταξιούχους είναι ενδεικτική: το 2000 αντιστοιχούσαν 22 άτομα άνω των 65 για κάθε 100 σε ηλικία εργασίας, σήμερα ο αριθμός αυτός είναι 33, ενώ το 2050 προβλέπεται να φθάσει τους 52.

Ο Cormann ανέλυσε μια τριπλή στρατηγική αντιμετώπισης: παράταση του εργασιακού βίου μέσω της αύξησης του πραγματικού ορίου συνταξιοδότησης, επενδύσεις στην υγεία και στις δεξιότητες των μεγαλύτερων εργαζομένων και ενεργή αξιοποίηση του γυναικείου και μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην τεχνητή νοημοσύνη, η οποία, όπως υποστήριξε, μπορεί να ανακουφίσει την εργασία και να αυξήσει την παραγωγικότητα, εφόσον συνοδευτεί από κατάλληλη εκπαίδευση.

Δείτε επίσης Εργασία: Νέα διαδικασία προσλήψεων  – Πότε τίθεται σε ισχύ

Η δημογραφική αλλαγή ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού

Η καθηγήτρια Οικονομικής Δημογραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Αλεξάνδρα Τραγάκη, ανέδειξε την ανάγκη να πάψει η κοινωνία να αντιμετωπίζει τη δημογραφική αλλαγή ως κρίση. Όπως είπε, πρόκειται για έναν ευρύτερο επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών σχέσεων, όπου κεντρική θέση έχουν τα κίνητρα για τις γυναίκες και τους μεγαλύτερους εργαζομένους, καθώς και η διά βίου μάθηση που επιτρέπει στους πολίτες να παραμένουν ενεργοί και παραγωγικοί.