Σύναξη Προακαθημένων Ορθοδόξων Εκκλησιών
Κωνσταντινούπολη – Μάρτιος 2014
Στο που εκδόθηκε μετά τη Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Κωνσταντινούπολη το Μάρτιο του 2014 μεταξύ άλλων αναφερόταν:
«Ἅπασαι αἱ ἀπόφασεις, τόσον κατά τάς ἐργασίας τῆς Συνόδου, ὅσον καί κατά τά προπαρασκευαστικά στάδια αὐτῆς, θά λαμβάνωνται καθ᾿ ὁμοφωνίαν».
Όπως όμως φαίνεται δεν εννοούσαν όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες το ίδιο πράγμα
όταν συνυπέγραφαν την ομοφωνία ως τρόπο λήψης απόφασης και λειτουργίας της Μεγάλης Συνόδου.
Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος
Σύναξη Προκαθημένων Ορθοδόξων Εκκλησιών
Γενεύη – Ιανουάριος 2016
Έτσι τον Ιανουάριο του 2016 στη Σύναξη των Προκαθημένων στη Γενεύη στην εισαγωγική του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίοςεπανήλθε στο θέμα της ομοφωνίας κάνοντας εκτενή αναφορά και ανάλυση. Ανέφερε τότε:
«Τέλος, καθίσταται ἀναγκαῖον ὅπως διευκρινηθῇ ἓν ζήτημα, τὸ ὁποῖον προέκυψε, καθ’ ἡμᾶς ἀπροσδοκήτως, ἤτοι τὸ ἐρώτημα περὶ τοῦ ἀκριβοῦς νοήματος τοῦ ὅρου ὁμοφωνία (consensus), τὴν ὁποίαν ἀπεδέχθημεν ὡς τρόπον λήψεως ἀποφάσεων τόσον κατὰ τὴν προετοιμασίαν ὅσον καὶ κατὰ τὰς ἐργασίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου δέον νὰ διευκρινηθῶσι τὰ ἀκόλουθα ζητήματα:
Πρῶτον, ἡ ἔννοια τῆς ὁμοφωνίας ὡς consensus, καὶ ὄχι ὡς unanimity, ἔχει διεθνῶς τὴν ἔννοιαν ὅτι ἐὰν μία ἢ περισσότεραι ἀντιπροσωπίαι διαφωνήσουν πρὸς μίαν συγκεκριμένην πρότασιν καὶ διατυπώσουν ἰδίαν τοιαύτην, δέον νὰ καταβληθῇ προσπάθεια ἀποδοχῆς τῆς ὑπὸ τῶν ἀντιπροσωπιῶν τούτων γνώμης ἢ προτάσεως, εἰς περίπτωσιν ὅμως κατὰ τὴν ὁποίαν δὲν ἐπιτευχθῇ συναίνεσις (consensus) ἐπὶ τῆς ἀντιπροτάσεως, τότε ἡ διαφωνία αὕτη, ἐφ’ ὅσον οἱ διαφωνοῦντες ἐπιμένουν, καταγράφεται ἀλλὰ δὲν ἀκυρώνει τὴν πρὸς ἣν ὑπῆρξεν ἡ διαφωνία ἀρχικὴν θέσιν, καὶ οἱ διαφωνοῦντες ὑπογράφουν τὸ ἀρχικὸν κείμενον, καταγράφοντες, ἐὰν θέλουν, τὴν διαφωνίαν των. Ἐὰν ὑπάρξῃ ἄρνησις ὑπογραφῆς τοῦ κειμένου, τοῦτο θὰ ἐσήμαινεν ἀρνησικυρίαν (veto), πρᾶγμα τὸ ὁποῖον θὰ ὡδήγει εἰς ἀδιέξοδον.
Δεύτερον ζήτημα, τὸ ὁποῖον δέον νὰ διευκρινηθῇ, εἶναι ἐὰν ἡ ὁμοφωνία ἀναφέρεται εἰς τοὺς παρόντας κατὰ τὰς ἐργασίας «ἑνὸς σώματος ἢ ἀπαιτῇ τὴν φυσικὴν παρουσίαν ὅλων τῶν μελῶν τοῦ σώματος». Ἐὰν ἀποδεχθῶμεν τὸ δεύτερον, τότε ἡ τυχὸν ἀπουσία ἢ ἠθελημένη καὶ σκόπιμος ἀπουσία τινῶν ἐκ τῶν μελῶν θὰ ὡδήγει εἰς διάλυσιν τὰς ἐργασίας τοῦ σώματος ἐπὶ ἐπικλήσει τῆς ἐλλείψεως ὁμοφωνίας.
Τὸ πρῶτον ἐκ τῶν ὡς ἄνω ζητημάτων προέκυψε κατὰ τὰς ἐργασίας τῆς Ε’ Προσυνοδικῆς Διασκέψεως, καθ’ ἣν δύο ἀντιπροσωπίαι ἠρνήθησαν νὰ ὑπογράψουν κοινὸν κείμενον, ἐπὶ τῷ λόγῳ ὅτι αἱ θέσεις τῶν Ἐκκλησιῶν των δὲν ἔγιναν δεκταὶ ὑπὸ πάντων τῶν μελῶν τῆς Διασκέψεως, καὶ οὕτως εὑρισκόμεθα πρὸ ἀδιεξόδου ὡς πρὸς τὴν προετοιμασίαν τῆς Συνόδου, ἐφ’ ὅσον ἓν ἐκ τῶν βασικῶν κειμένων αὐτῆς παραμένει ἀνυπόγραφον ὑπό τινων ἐκ τῶν ἀντιπροσώπων.
Τὸ δεύτερον ζήτημα ἠγέρθη κατὰ τὴν πρόσφατον συνάντησιν ἐν Ἀθήναις τῆς Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς πρὸς σύνταξιν σχεδίου Κανονισμοῦ λειτουργίας τῆς Συνόδου. Κατὰ τὴν συνάντησιν ταύτην ἐζητήθη ἐπιμόνως ὑπό τινων ἀντιπροσώπων ὅπως περιληφθῇ εἰς τὸν Κανονισμὸν πρόβλεψις, καθ’ ἥν, ἐὰν μία Ἐκκλησία δι’ οἱονδήποτε λόγον ἀποχωρήσῃ ἐκ τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου, τότε ὁ Πρόεδρος αὐτῆς ὀφείλει νὰ ἐξασφαλίσῃ τὴν παρουσίαν αὐτῆς, διότι ἄλλως ἡ Σύνοδος ἀδυνατεῖ νὰ συνεχίσῃ τὰς ἐργασίας αὐτῆς (δηλαδὴ διαλύεται) λόγῳ μὴ ὑπάρξεως ὁμοφωνίας. Ἐκεῖ ὁδηγούμεθα ὄντως ἐὰν θεωρήσωμεν τὴν ὁμοφωνίαν ὡς ἐφαρμοζομένην ὄχι μόνον ἐπὶ τῶν παρόντων ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἀπόντων.
Ἐπιθυμοῦμεν νὰ δηλώσωμεν εὐθέως ὅτι ἡ καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία καὶ ἡμεῖς προσωπικῶς ἀδυνατοῦμεν νὰ ἐννοήσωμεν καὶ ἀποδεχθῶμεν τὴν πραγματοποίησιν μιᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία θὰ τελῇ ὑπὸ τὴν δαμόκλειον σπάθην τῆς διαλύσεως αὐτῆς, ἐὰν μία ἢ περισσότεραι Ἐκκλησίαι ἀπεφάσιζον νὰ ἀποχωρήσουν ἐξ αὐτῆς. Μία τοιαύτη Σύνοδος, τελοῦσα ὑπὸ τὴν ἀπειλὴν τῆς διαλύσεως, εἶναι προτιμότερον νὰ μὴ γίνῃ ποτέ».
Tο όλο ζήτημα δεν επιλύθηκε ούτε τον Ιανουάριο του 2016 και έτσι το Πατριαρχείο της Ρωσίας στα αναφέρει: «Έχοντας υπόψη ότι οι αποφάσεις της Πανορθοδόξου Συνόδου λαμβάνονται αποκλειστικώς καθ’ ὁμοφωνίαν (Απόφαση της από 6 έως 9 Μαρτίου 2014 Συνάξεως των Ορθοδόξων Προκαθημένων αρθ. 2α), δηλαδή με ομόφωνη εκδήλωση θελήσεως όλων των κοινώς ανεγνωρισμένων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, να υπογραμμίσει ότι η μη συμμετοχή έστω και μίας εξ αυτών στη Σύνοδο, αποτελεί απόλυτο κώλυμα για την διεξαγωγή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου».
Σύνοδος Πατριαρχείου Αντιοχείας
1η Ιουνίου 2016
Η Ρωσική Εκκλησία προφανώς ερμηνεύει τελείως διαφορετικά την ομοφωνία σε σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Την ερμηνεία της ομοφωνίας όπως αυτή γίνεται από τη Ρωσική Εκκλησία δείχνει να συμμερίζεται και το Πατριαρχείο Αντιοχείας. Στο της 1ης Ιουνίου 2016 αναφέρει μεταξύ άλλων: «Ἡ ἔναρξη τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου στὴν ὄντως μεγάλη αὐτὴ ἑορτή, μὲ τὴ συμμετοχὴ ὅλων τῶν κατὰ τόπους Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, ἀποτελεῖ τὴν εὐθύτατη καὶ ὀρθὴ ὁδὸ πρὸς τὴν ἐξέταση ὅλων τῶν ζητημάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν Ὀρθόδοξον Καθολικὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὴν ἔκφραση τῆς ὁμοφωνίας ἐπ’ αὐτῶν.
Ἡ νέα ὅμως κατάσταση, ποὺ δημιουργεῖται ἐκ τῆς ἀναβολῆς τῆς ἐπιλύσεως τῆς ἐν λόγῳ παραβάσεως μετὰ τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο, ἀφαιρεῖ ἀπὸ τὴν ἐπικείμενη Σύνοδο τὸν ἐπιθυμητὸ σκοπὸ τῆς συγκλήσεως αὐτῆς, ἤτοι «τὴν ἔκφραση τῆς ἐνότητας τῆς Ὀρθοδοξίας».
Καθώς οι εξελίξεις γύρω από τη Μεγάλη Σύνοδο είναι καταιγιστικές αυτό που τώρα όλοι αναμένουν είναι εάν το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα αποφασίσει στην έκτακτη συνεδρίαση της Συνόδου του τη Δευτέρα την πραγματοποίηση της Μεγάλης Συνόδου ακόμη και με τη συμμετοχή λιγότερων από τις 14 τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ερώτημα παραμένει όμως πόσο μπορεί να μειωθεί ο αριθμός των Εκκλησιών που τελικά θα συμμετέχουν στη Σύνοδο. Εάν, εκτός του Πατριαρχείου Βουλγαρίας που ήδη έχει δηλώσει ότι δεν θα συμμετάσχει, αποφασίσουν να μη συμμετάσχουν τελικά και τα Πατριαρχεία Ρωσίας και Αντιόχειας, πόσο «Πανορθόδοξη» και πόσο «Μεγάλη» θα είναι η Σύνοδος αυτή; Και όλα αυτά μέχρι την έναρξη των εργασιών της Συνόδου. Γιατί ασφαλώς δεύτερο μείζον ζήτημα θα προκύψει και από το περιεχόμενο των κειμένων που τελικά δα αποδεχθούν και θα συνυπογράψουν οι παρόντες, όσοι είναι τελικά.

Εκτός κι αν τελικά η Μεγάλη Σύνοδος αναβληθεί για το …απώτατο μέλλον!