Γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες;

Οι δυσκολίες στις ανθρώπινες σχέσεις έχουν τη ρίζα τους στην αδυναμία των ανθρώπων να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους. Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Ιάκωβος Μαρτίδης, η τάση να μεταθέτουμε την ευθύνη στους άλλους δηλητηριάζει τις σχέσεις και οδηγεί σε συγκρούσεις. «Πάντα ο άλλος φταίει», σημειώνει χαρακτηριστικά, θυμίζοντας τον διάλογο του Αδάμ και της Εύας: «Δεν φταίω εγώ, η Εύα μου το έδωσε – Δεν φταίω εγώ, το φίδι με ξεγέλασε».

Μέσα στον γάμο ή σε κάθε μορφή συνύπαρξης, ο άνθρωπος σπάνια αναγνωρίζει τη δική του συμμετοχή στα προβλήματα, προτιμώντας να εστιάζει στα λάθη του άλλου. Η στάση αυτή, σε συνδυασμό με την «απανθρωπιά του δικαιώματος», όπως την περιγράφει ο φιλόσοφος Χρήστος Γιανναράς, αποκαλύπτει μια κοινωνία που μιλά πολύ για δικαιώματα, αλλά λίγο για υποχρεώσεις. Η έλλειψη ανάληψης ευθύνης συνδέεται και με το γεγονός ότι δεν υπάρχει μία ενιαία, αντικειμενική αλήθεια· «βλέπουμε τα πράγματα όχι όπως είναι, αλλά όπως είμαστε εμείς», υπογραμμίζει, τονίζοντας την ανάγκη να μένουμε ανοιχτοί και να μη θεωρούμε τη δική μας οπτική ως απόλυτη.

Δείτε εδώ Πώς να επενδύσετε στον εαυτό σας  –  Οι πιο ουσιαστικοί τρόποι αυτοβελτίωσης

Οι σχέσεις ως θεμέλιο της ζωής

Όλα στη ζωή μας είναι σχέσεις – κοινωνικές, φιλικές, επαγγελματικές, ερωτικές ή οικογενειακές. Παρότι καθορίζουν την ευτυχία και την ψυχική μας ισορροπία, οι περισσότεροι δεν έχουμε μάθει την τέχνη του «σχετίζεσθαι». Η ικανότητα αυτή, όπως εξηγείται, αρχίζει να διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία, όταν το παιδί έχει ανάγκη από αγάπη, αποδοχή, ενθάρρυνση, οριοθέτηση και χρόνο. Σήμερα, αντί να μοιραζόμαστε χρόνο με τα παιδιά μας, τους προσφέρουμε υλικά δώρα, παραβλέποντας ότι το παιχνίδι μαζί τους είναι ένας βαθύτερος τρόπος επικοινωνίας και αγάπης.

Από την πρώτη στιγμή της γέννησης –ακόμη και από τη φάση της προσδοκίας– το παιδί αντιλαμβάνεται αν είναι αποδεκτό. Από τον τρόπο που η μητέρα το κρατά στην αγκαλιά της, από τη ζεστασιά της φωνής και των κινήσεών της, αρχίζει να χτίζεται το αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Αν αυτά λείψουν, μπορούν αργότερα να επουλωθούν, εφόσον οι γονείς δείξουν συνειδητοποίηση και αγάπη, καλύπτοντας όχι μόνο τις υλικές αλλά και τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού.

Η αγάπη και ο εγωισμός

Η αγάπη, όταν είναι αυθεντική, εμπεριέχει φροντίδα, υπέρβαση και, μερικές φορές, θυσία. Δίνει τη δυνατότητα να δούμε τον άλλον με κατανόηση και να «περπατήσουμε με τα παπούτσια του». Η καθημερινή πράξη –να αναλάβουμε κάτι στη θέση του άλλου επειδή τον αγαπάμε– είναι εκείνη που δυναμώνει τον δεσμό και διαμορφώνει υγιείς σχέσεις.

Αντίθετα, ο ατομοκεντρικός τρόπος ζωής και η φιλαυτία διαβρώνουν την επικοινωνία. «Ο ώμος πονάει όχι από τα βέλη που μας ρίχνουν, αλλά από την ασπίδα που κουβαλάμε», είπε κάποτε ο Γιάννης Τσαρούχης· μια φράση που αποτυπώνει πώς τα δικά μας ψυχικά βάρη μάς εμποδίζουν να συνδεθούμε πραγματικά με τους άλλους. Ο Μάξιμος ο Ομολογητής είχε τονίσει ότι η φιλαυτία δεν είναι απλώς ένα πάθος, αλλά η ρίζα όλων των παθών, γιατί οδηγεί τον άνθρωπο να βλέπει τα πάντα μέσα από τον εαυτό του. Η αληθινή αγάπη, αντίθετα, φαίνεται στα δύσκολα – εκεί όπου απαιτείται κατανόηση, υπομονή και προσφορά.

Οικογένεια, καριέρα και μεταβαλλόμενοι ρόλοι

Οι σύγχρονες οικογένειες είναι συχνά παιδοκεντρικές και όχι συζυγοκεντρικές, με αποτέλεσμα οι γονείς να επικεντρώνονται υπερβολικά στα παιδιά και να ξεχνούν τη δική τους σχέση. Στο παρελθόν, η έγνοια της επιβίωσης κρατούσε ενωμένα τα ζευγάρια, ενώ σήμερα, που η επιβίωση έχει σε μεγάλο βαθμό εξασφαλιστεί, στην επιφάνεια αναδύονται βαθύτερα συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα. Η καριέρα αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα που απομακρύνει τους ανθρώπους, καθώς «κυνηγώντας κάποιος την επιτυχία, χάνει άλλα πράγματα». Η κοινωνική μεταβολή έφερε ανεξαρτητοποίηση για τις γυναίκες, αλλά άφησε πολλούς άνδρες να αναζητούν εκ νέου τον ρόλο τους μέσα στη νέα πραγματικότητα.

Διαβάστε επίσης Πού είναι λοιπόν οι φίλοι μας; (διδακτική ιστορία)

Ποιος ζητά βοήθεια και ποιος όχι

Στην ψυχοθεραπεία παρατηρείται ότι εκείνοι που προσέρχονται συχνά είναι αυτοί που τη χρειάζονται λιγότερο, καθώς οι πιο επιβαρυμένοι αρνούνται να παραδεχθούν το πρόβλημά τους. Το ίδιο συμβαίνει και σε ενημερωτικές ομιλίες για γονείς, όπου συμμετέχουν κυρίως όσοι είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι. Όσο για τα φαινόμενα κακοποίησης, οι θύτες είναι συνήθως άτομα που υπήρξαν οι ίδιοι κακοποιημένα παιδιά, μετατρέποντας τη βία σε στάση ζωής. Όσοι ζουν δίπλα τους πρέπει να προστατεύουν τον εαυτό τους, να θέτουν όρια, να ζητούν βοήθεια και να καταγγέλλουν κάθε ακραία συμπεριφορά.