Σκέψεις μετά από μια ενδιαϕέρουσα συζήτηση που είχα με εκλεκτούς συναδέλϕους κάνοντας μεταξύ μας κριτική σε μια ομιλία)

Δυστυχώς η κατάσταση στην παιδεία είναι τραγική. Η ελληνική Παιδεία στέκεται στο ύψος των περιστάσεων μόνο μέσα από το μεράκι και τη διάθεση των δασκάλων. Η οικονομική κρίση δεν είναι δικαιολογία! Και την περίοδο των «παχιών αγελάδων» η παιδεία ήταν πάντα το αποπαίδι του κάθε κρατικού προϋπολογισμού, όσο για τους εκπαιδευτικούς, η λέξη «δασκαλάκος» νομίζω χαρακτηρίζει την κατάσταση. Ήταν και είναι η κατηγορία εργαζομένων που είναι πάμϕτωχοι οικονομικά, αλλά πάμπλουτοι σε ϕαντασία, κουράγιο και αγάπη για το μέλλον της πατρίδας μας, δηλαδή το παδί. Ενώ ο Έλληνας μέσα στο DNA έχει την εξυπνάδα και την εϕευρετικότητα, στους διεθνείς μαθητικούς διαγωνισμούς, οι συμμετέχοντες (εκτός εξαιρέσεων) δεν παίρνουν τη θέση που τους αξίζει.
Αιτία; Για μένα το πεπαλαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Το σύστημα της ϕωτοτυπίας, της αποστήθισης και του «από εδώ μέχρι εκεί απ’ έξω», χαρακτηριστικά που αποτελούν πρωτοτυπία και παραδείγματα προς αποϕυγή για πολλούς λαούς. Ένας εκσυγχρονισμός σίγουρα απαιτεί χρήματα. Με κάποιες αλλαγές του τρόπου διδασκαλίας όμως ο Έλληνας δάσκαλος μπορεί να κάνει θαύματα. Δηλαδή οι Φινλανδοί, που έχουν το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, απευθύνονται σε καλύτερα μυαλά; Σίγουρα όχι! Έχουν όμως το καλύτερο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.
Ένα σύστημα που στοχεύει σε συγκεκριμένο τρόπο διαδασκαλίας, όχι υπερβολική διδακτέα ύλη (εμείς θέλουμε να μπουν τα παιδιά στο πανεπιστήμιο από το Δημοτικό) χωρίς κόπο (δεν υπάρχουν οι ατέλειωτες ώρες μελέτης σε υποχρεωτική ύλη, αλλά ατέλειωτες ώρες έρευνας σε αντικείμενα που ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ τον μαθητή), αλλά με τρόπο που κάνει το παιδί να αγαπάει να πηγαίνει στο σχολείο που δεν το υποχρεώνει να μαθαίνει ανούσια πράγματα, αλλά το μαθαίνει πώς να μαθαίνει πράγματα που το ενδιαϕέρουν έχοντας σύμμαχο στην προσπάθειά του, έναν δάσκαλο που του δείχνει το πώς θα βρει αυτό που χρειάζεται και του εξηγεί το γιατί θα πρέπει να το κάνει αυτό και μέσω αυτού να παίρνει απαραίτητες γνώσεις και εϕόδια απλά, που θα τα θωρακίσουν στις απαιτήσεις του 21ου αι.
Για παράδειγμα…
Προσαρμοστικότητα. Να μπορεί δηλαδή το παιδί από μικρό να προσαρμόζεται άμεσα στις οποιεσδήποτε αλλαγές. Δυστυχώς σήμερα, ό,τι δεν προσαρμόζεται πεθαίνει. Παράδειγμα τρανό, η Kodak. Για τον 20ό αιώνα η Kodak ήταν το συνώνυμο για τη ϕωτογραϕία. Δεν προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, πέθανε. Και μάλιστα σήμερα που οι άνθρωποι ϕωτογραϕίζουν τα πάντα χρησιμοποιώντας τη ϕωτογραϕία περισσότερο από την εποχή της ακμής της Kodak. Μέσα από το Facebook αποτυπώνουν ό,τι προσωπικό ή μη θέλουν «Να ο πρωινός μου καϕές, να το ταγεράκι που αγόρασα κλπ». Το παιδί λοιπόν πρέπει να μάθει να προσαρμόζεται στα οποιαδήποτε νέα δεδομένα της ζωής του. Αντί γι’ αυτό, εμείς του παρέχουμε καλουπωμένη γνώση (λέγε με βιβλίο ύλης) με αρχαίο τρόπο παράδοσης και συγκεκριμένα παλαιού τύπου τεστ, με μοναδικό στόχο τη μετατροπή των γνωστικών αντικειμένων σε πακέτα γνώσεων που θα πρέπει να απομνημονευτούν προσωρινά, μιας και μετά το τεστ ξεχνιούνται και μάλιστα με ευχαρίστηση από τα παιδιά ή να συσσωρευτούν στη μνήμη, για να μπουν τα παιδιά υποχρεωτικά σε κάποιο Πανεπιστήμιο. Μάλιστα, όταν μπουν, ζουν ένα όνειρο που πολλές ϕορές δεν είναι δικό τους και όταν βγουν, ζουν τον εϕιάλτη της ανεργίας. Προσαρμοστικότητα κάτω από το μηδέν για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που συνεχίζει να προτρέπει τα παιδιά σε λάθος δρόμο και σε όϕελος της παραπαιδείας.
Δημιουργικότητα: Για ποια δημιουργικότητα μιλάμε όταν τα παιδιά δεν επικοινωνούν μέσα στην τάξη, δεν μπορώ να καταλάβω. Πού είναι η δημιουργικότητα όταν τα παιδιά κάθονται όπως πριν από 50 χρόνια με μέτωπο προς το δάσκαλο ο οποίος, όπως και τότε συνεχίζει να μονολογεί; Εδώ μιλάμε πλέον για τη δημιουργικότητα του δασκάλου που ϕυσικά δεν είναι αυτός ο στόχος. Στόχος είναι η δημιουργικότητα των μαθητών ΥΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ. Θα με ρωτήσετε πώς γίνεται αυτό. Είναι πολύ απλό. Μελετάμε συγγράμματα ή ομιλίες σύγχρονων παιδαγωγών, όπως ο sir Ken Robinson, και προσαρμόζουμε μετά τα δεδομένα με τη ϕαντασία μας και τη μεθοδικότητά μας. Όταν το καταϕέρουμε αυτό, θα καταλάβουμετην επιτυχία μας από τη συμπεριϕορά των παιδιών, γιατί και με προσοχή θα μας παρακολουθούν και με προθυμία θα συμμετέχουν. Έχει μεγάλη σημασία να μάθουμε στο παιδί να επικοινωνεί και να δημιουργεί. Οι μεγάλες εταιρίες χρειάζονται στελέχη που να είναι επικοινωνιακά και δημιουργικά. Καλές οι γνώσεις, αλλά γνώση χωρίς πράξη δε λέει τίποτα. Όταν τα παιδιά μπουν στην αγορά εργασίας θα πρέπει καθημερινά να ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΟΥΝ τις γνώσεις στα δεδομένα που θα συναντούν. Κανείς δεν εϕάρμοσε τις γνώσεις που πήρε από το σχολείο ή το Πανεπιστήμιο ΑΥΤΟΥΣΙΕΣ.
Συνεχώς πρέπει να τις προσαρμόζει ανάλογα και να δημιουργεί ανάλογα.
Προσαρμοστικότητα και δημιουργικότητα λοιπόν είναι τα 2 βασικότερα εϕόδια που θα πρέπει να δώσουμε στους μαθητές μας μαζί με χαρακτηριστικά που είναι παραμελημένα από τα σημερινά εκπαιδευτικά συστήματα, όπως είναι το πάθος που θα πρέπει να έχουν στη δουλειά τους, τη ϕιλοδοξία για τη βελτίωσή της, η κριτική σκέψη που όμως η καλλιέργειά της είναι υποκειμενική για τον κάθε δάσκαλο και ϕυσικά την συναισθηματική νοημοσύνη που δεν υπάρχει στους πρωταρχικούς στόχους του αναλυτικού προγράμματος. Σήμερα η οργάνωση της σχολικής ζωής παραπέμπει στην οργάνωση κάποιου εργοστασίου. Χτυπάει το πρωί το κουδούνι, όπως κάποτε χτυπούσε το κουδούνι για να ξεκινήσουν οι εργάτες τη δουλειά.
Μπαίνουν τα παιδιά σε τάξεις με αποκλειστικό κριτήριο την ηλικία και όχι την κλίση και το νοητικό επίπεδό τους μαζί με το δάσκαλό τους, όπως οι εργάτες πάνε να πιάσουν δουλειά με τον προϊστάμενό τους, ο καθένας στον τομέα παραγωγής που είναι υπεύθυνος. Κάποια στιγμή όλα μαζί τα παιδιά κάνουν διάλειμμα, όπως οι εργάτες. Το μεσημέρι σχολούν σε συγκεκριμένη ώρα, όπως σχολούν και οι εργάτες κλπ.
Στόχος να ακολουθηθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα (βάζοντας στην άκρη το παραπρόγραμμα που είναι εξίσου σημαντικό) κάθε χρόνο για όλους το ίδιο, όπως οι εργάτες ακολουθούν αυστηρά τη γραμμή παραγωγής ενός προϊόντος που θα δοθεί στην αγορά. Το ίδιο και στο σχολείο.
Ακολουθείται ένα πρόγραμμα που θα προετοιμάσει το παιδί για το Πανεπιστήμιο που θα το παραδώσει με τη σειρά του στην αγορά εργασίας.
Αυτήν την πολιτική πρέπει να ξεπεράσουμε, γιατί η Παιδεία δεν παύει να αποτελεί μέρος της πολιτικής της κάθε κυβέρνησης, γι’ αυτό και δεν έχει συνέχεια, άρα βελτίωση, αλλά αλλάζει όταν αλλάζει η κυβέρνηση ή πολλές ϕορές όταν αλλάζει και ο υπουργός. Και για να το καταϕέρουμε, χρειάζεται μια εκπαιδευτική, όχι μεταρρύθμιση, αλλά ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.