Οι συντροφικές σχέσεις, οικογενειακές ή φιλικές, που τα μέλη τους ερμηνεύουν μ’ αισιόδοξο τρόπο τα γεγονοτα που τους επηρεάζουν, είναι συνήθως πιο σταθερές κι αντέχουν περισσότερο από τις σχέσεις όπου κυριαρχεί το απαισιόδοξο μοντέλο. Ας πάρουμε το εξής παράδειγμα:

Μια μέρα η Νούρια, απρόσμενα, γυρνάει αργά από τη δουλειά. Μολονότι ο άντρας της, ο Φελίπε, είχε ανησυχήσει πολύ, δέχτηκε αμέσως το λόγο που του είπε η σύζυγός του: «Είχε περισσότερη κίνηση απ’ ό,τι συνήθως»— ενας λόγος που δεν ενοχοποιούσε κανέναν για την καθυστέρηση και υπονοούσε πως ήταν κάτι περιστασιακό. Ως αποτέλεσμα, αυτή η αναποδιά είχε πολύ μικρή και παροδική επίδραση στη σχέση.

Αν όμως ο Φελίπε είχε προτιμήσει να δώσει μια δική του εξήγηση γiα την καθυστέρηση, «Νούρια, το μόνο που σκέφτεσαι είναι ο εαυτός σου και το μόνο που σε νοιάζει η δουλειά σου» -εξήγηση με την οποία θα υπονοούσε πως υπήρχε σκοπιμότητα και μια πιο μόνιμη αιτία-, το πιθανότερο είναι ότι ο καβγάς θα είχε εξελιχθεί σε μια πικρή διαφωνία.
Όταν κάποιος είναι πεπεισμένος ότι η κριτική του συντρόφου του γίνεται σκόπιμα κι ότι δεν πρόκειται να σταματήσει, αφού οφείλεται σε εγωιστικές ή αυταρχικές συναισθηματικές ανάγκες, ή είναι θέμα χαρακτήρα, η σχέση δεν έχει πολλές πιθανότητες να διαρκέσει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι είναι προτιμότερο να αρνούμαστε ή να μειώνουμε τη σημασία της πραγματικής αίτιας των διαφωνιών ή των σοβαρών αντιπαραθέσεων. Το αντίθετο μάλιστα: σε τέτοιες περιπτώσεις, η αναγνώριση και η προσεκτική ανάλυση του πραγματικού μεγέθους τού εροβλήματος είναι συχνά το πρώτο βήμα για την κατανόηση, την αντιμετώπιση και τη λύση του.
Η αισιοδοξία δεν είναι ασύμβατη με την αποδοχή των πραγματικών προβλημάτων ή των αρνητικών πλευρών μιας ατυχίας. Ασύμβατη είναι με την παθητικότητα και την απόλυτη απόρριψη οποιασδήποτε στρατηγικής θα μπορούσε να συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων ή στη βελτίωση της κατάστασης.

Ο Φρανκ Ντ. Φίντσαμ, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουαλίας, μελέτησε επί αρκετά χρόνια εκατό ζευγάρια για να διαπιστώσει αν η τάση για αισιόδοξη ερμηνεία μιας αναποδιάς κάνει τις σχέσεις πιο ευτυχισμένες ή το αντίστροφο, αν δηλαδή τα ζευγάρια που είναι ευτυχισμένα έχουν την τάση να υιοθετούν περισσότερο αισιόδοξες ερμηνείες. Το συμπέρασμά του ήταν ότι ο τρόπος ερμηνείας που χρησιμοποιούν τα άτομα πριν συνδεθούν με το σύντροφο τους προμηνύει την τύχη της σχέσης τους: Όσο πιο αισιόδοξος είναι ο τρόπος που ερμηνεύουν τα πράγματα τα άτομα που αποτελούν το ζευγάρι, τόσο πιο ευοίωνη η σχέση.

Άλλη μια ιδιαίτερα χρήσιμη ιδιότητα για την επίλυση των καθημερινών προβλημάτων στις σχέσεις είναι η ικανότητα συγχώρεσης. Όπως είπα όταν περιέγραφα τις ιδιότητες του χαρακτήρα, η απροθυμία να συγχωρέσουμε την προδοσία και τη σκληρότητα είναι ένα κοινό ανθρώπινο χαρακτηριστικό σε γενικές γραμμές, ωστόσο, τα αισιόδοξα άτομα συγχωρούν πιο εύκολα από τα απαισιόδοξα. Το πρόβλημα όσων δεν συγχωρούν τις προκλήσεις, την απόρριψη ή τα καθημερινά λάθη είναι ότι πολλές φορές αναγκάζονται να ζουν προσκολλημένοι στην ανάμνηση μικρών προσβολών του συντρόφου, των συγγενών ή των φίλων, και στο τέλος καταλήγουν πικραμένοι, απομονωμένοι και τυφλωμένοι από τους ανοιχτούς λογαριασμούς, πράγμα που τους εμποδίζει να συμφιλιωθούν και ν’ αποκαταστήσουν την εσωτερική τους γαλήνη.
Η ελπίδα αποτελεί άλλο ένα βασικό συστατικό της αισιοδοξίας και παίζει θεμελιώδη ρόλο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, δύο άτομα έλκονται επειδή μοιράζονται κάποιο ενδιαφέρον, κάποια δραστηριότητα ή επιθυμία. Καθώς γνωρίζονται καλύτερα και δένονται περισσότερο συναισθηματικά, προσπαθούν να προγραμματίσουν και να συνδυάσουν τις προτεραιότητες και τους στόχους τους. Για τα ζευγάρια που κάνουν όνειρα για το μέλλον, η ελπίδα είναι ο βασικός μοχλός που κινεί τη σχέση και την ωθεί να ξεπερνάει τα εμπόδια που συναντάει στο δρόμο της.

Εκτός από τα κοινά μακροπρόθεσμα όνειρα για το μέλλον, τα ζευγάρια τρέφουν και μια συγκεκριμένη ελπίδα που βασίζεται στη δύναμη της θέλησης που επενδύουν για να πετύχουν συγκεκριμένους στόχους: από το να λύσουν μια διαφωνία που προκύπτει σε μια δεδομένη στιγμή μέχρι να αγοράσουν ένα διαμέρισμα ή ν’ αποκτήσουν παιδί. Τα ζευγάρια που προγραμματίζουν απο κοινού τη ζωή τους κι αισθάνονται ικανα να αντιμετωπίσουν και ν αγωνιστούν ενάντια στις αντίξοες συνθήκες, θα αντεξουν σθεναρά στα προβλήματα. Και, από πρακτική άποψη, είναι προφανές ότι όσο πιο επίμονα αναζητάμε μια λύση, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να τη βρούμε, με την προϋπόθεση βέβαια ότι υπάρχει.

Η πιο χρήσιμη ελπίδα στις ερωτικές σχέσεις είναι αυτή που δεν κρύβει ή δεν αγνοεί τον πόνο από τις πραγματικές δυσκολίες, δεν παραβλέπει την ταπεινότητα που χπαιτείται για να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας, ούτε θεωρεί περιττή τηνκινητοποίηση με σκοπό την αλλαγή. Επίσης, η ελπίδα είναι εκείνη που δεν μας κλείνει τα μάτια μπροστά στο ενδεχόμενο να πληγεί η σχέση μας από μια αγιάτρευτη αρρώστια.
Ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων θεωρεί τις ερωτικές σχέσεις απαραίτητο βήμα για την κατάκτηση της ευτυχίας, ο ίδιος αυτός λόγος λειτουργεί για πολλά ζευγάρια και ως δικαιολογία για τη διακοπή μιας άρρωστης σχέσης που έχει γίνει πηγή συνεχούς δυστυχίας. Εν πάση περιπτώσει, η απόφαση για χωρισμό δεν παίρνεται συνήθως βιαστικά, σ’ ένα απότομο ξέσπασμα απελπισίας, αλλά είναι κυρίως αποτέλεσμα μιας χρόνιας πικρίας που οφείλεται στην ανταγωνιστικότητα, στις εξουσιαστικές τάσεις, στις ταπεινώσεις και τις σκληρές και δηλητηριώδεις αμοιβαίες κατηγορίες.

Η ρήξη μiας σχέσης μέσα στην οποία γεννήθηκε, μεγάλωσε, έζησε και πέθανε η αγάπη είναι πάντα μια περίπλοκη δοκιμασία, μια οδυνηρη καμπή. Οι χωρισμοί περιέχουν μεν πολλά από τα συστατικά της ανθρώπινης τραγωδίας, αλλά ένα μεγάλο μέρος του πόνου που γεννιέται δεν παύει να είναι ένα υγιές σημάδι επιθυμίας για επιβίωση και καταπολέμηση της απάθειας και της μοιρολατρίας.

Αν παρατηρήσουμε από κοντά ορισμένα ιδιαίτερα δυστυχισμένα ζευγάρια που αφήνονται στη μιζέρια, θα διαπιστώσουμε ότι σχεδόν πάντα οι πρωταγωνιστές βλέπουν τη ζωή από αρνητική και ηττοπαθή σκοπιά. Αυτοί που δείχνουν αδιαφορία ή απλώς αφήνονται σ’ έναν κενο, βαρετό, στείρο, προσποιητό δεσμό χωρίς αγάπη, στο τέλος καταλήγουν να πληρώνουν την ηττοπάθειά τους με το πιο πολύτιμο κεφάλαιό τους, την ευτυχία.

Κείμενο του ψυχοθεραπευτή Λουί Ρόχας Μάρκος – Η δύναμη της αισιοδοξίας