Δείτε τις πιο συνήθεις ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές – Πότε χρειάζεται υποστήριξη

Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές αποτελούν ένα φαινόμενο που συναντάται συχνά στην καθημερινότητα, ακόμη και σε άτομα που δεν έχουν διαγνωσμένη αγχώδη ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Πρόκειται για πρότυπα σκέψης και επαναλαμβανόμενες πράξεις που καταλήγουν να δημιουργούν πίεση, άγχος και την αίσθηση ότι κάτι «κακό» θα συμβεί αν δεν εκτελεστούν με συγκεκριμένο τρόπο. Παρότι πολλές τέτοιες συμπεριφορές δείχνουν αθώες ή «συνήθειες», όταν επαναλαμβάνονται επίμονα επηρεάζουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής.

Στις συνηθέστερες περιπτώσεις, τα άτομα αντιλαμβάνονται ότι οι σκέψεις ή οι συμπεριφορές τους είναι υπερβολικές ή παράλογες, ωστόσο δυσκολεύονται να τις περιορίσουν. Αυτός ο συνδυασμός επίγνωσης και αδυναμίας ελέγχου δημιουργεί έναν κύκλο εσωτερικής έντασης. Η κατανόηση των πιο συνηθισμένων μορφών ψυχαναγκασμού αποτελεί βασικό βήμα για την έγκαιρη αναγνώριση και, εφόσον χρειάζεται, την αναζήτηση υποστήριξης.

Δείτε ακόμη Οι άνθρωποι με άγχος ή κατάθλιψη συνήθως εμφανίζουν Αλτσχάιμερ σε πιο νεαρή ηλικία

Έλεγχος και επανέλεγχος πραγμάτων

Μία από τις πιο κοινές ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές είναι ο επαναλαμβανόμενος έλεγχος. Πολλά άτομα νιώθουν την ανάγκη να επιβεβαιώνουν ξανά και ξανά ότι η πόρτα είναι κλειδωμένη, ότι έχουν κλείσει τον φούρνο ή ότι έχουν πάρει μαζί τους τα απαραίτητα. Η συμπεριφορά αυτή συχνά συνδέεται με την ανησυχία ότι μια μικρή παράλειψη μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο ή σε αρνητικές συνέπειες.

Η επανάληψη αυτών των ελέγχων δεν κατευνάζει το άγχος· αντίθετα, το ενισχύει, διότι σε κάθε επιβεβαίωση δημιουργείται η ανάγκη για μία ακόμη. Με τον καιρό, ο κύκλος γίνεται πιο απαιτητικός και η διαδικασία μπορεί να καταλαμβάνει σημαντικό μέρος της ημέρας.

Υπερβολική καθαριότητα και αποφυγή μικροβίων

Οι ψυχαναγκασμοί που σχετίζονται με την καθαριότητα και τα μικρόβια αποτελούν επίσης πολύ συχνό φαινόμενο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι σκέψεις περιστρέφονται γύρω από τον φόβο μόλυνσης ή ασθένειας, οδηγώντας σε επαναλαμβανόμενο πλύσιμο χεριών ή υπερβολικό καθαρισμό αντικειμένων και επιφανειών.

Η συμπεριφορά αυτή δεν έχει σχέση με τη συνηθισμένη φροντίδα του χώρου. Μπορεί να φτάσει σε σημείο όπου το άτομο δεν αισθάνεται ποτέ «αρκετά καθαρό», με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να γίνονται χρονοβόρες και εξαντλητικές. Σε αρκετές περιπτώσεις, η αποφυγή επαφής με αντικείμενα ή ανθρώπους εντείνει την απομόνωση.

Τελετουργίες και επαναλήψεις με συγκεκριμένο τρόπο

Πολλοί άνθρωποι υιοθετούν τελετουργικές κινήσεις για να μειώσουν την ένταση που προκαλούν παρείσακτες σκέψεις. Αυτές οι τελετουργίες μπορεί να περιλαμβάνουν την ανάγκη να γίνονται τα πράγματα με μια συγκεκριμένη σειρά, την καταμέτρηση αντικειμένων ή βημάτων, ή την επανάληψη ενεργειών μέχρι να «νιώσει» το άτομο ότι έγιναν σωστά.

Οι τελετουργίες συχνά ξεκινούν ως τρόπος αντιμετώπισης άγχους, όμως σταδιακά γίνονται υποχρεωτικές. Αν δεν πραγματοποιηθούν, το άτομο νιώθει έντονη ανησυχία, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να ολοκληρώσει απλές δραστηριότητες της καθημερινότητας.

Φόβος για λάθη και ανάγκη για τελειότητα

Η υπερβολική ανάγκη για ακρίβεια και τελειότητα είναι μια ακόμη μορφή ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς. Τα άτομα που βιώνουν αυτό το μοτίβο μπορεί να περνούν υπερβολικό χρόνο ελέγχοντας λεπτομέρειες, ξαναγράφοντας εργασίες ή αποφεύγοντας να ολοκληρώσουν κάτι από φόβο ότι δεν θα είναι αρκετά καλό.

Ο τελειοθηρικός ψυχαναγκασμός συχνά συνοδεύεται από έντονη εσωτερική κριτική και φόβο αποτυχίας. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την αποδοτικότητα, τις κοινωνικές επαφές και τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται τις ικανότητές του.

Παρείσακτες σκέψεις που προκαλούν άγχος

Οι παρείσακτες σκέψεις είναι ανεπιθύμητες ιδέες ή εικόνες που εμφανίζονται ξαφνικά και προκαλούν έντονο άγχος ή αναστάτωση. Είναι συχνότερες απ’ όσο θεωρείται, και συνήθως δεν αντικατοπτρίζουν επιθυμίες ή προθέσεις. Ωστόσο, τα άτομα που τις βιώνουν μπορεί να νιώθουν τύψεις ή φόβο ότι αυτές οι σκέψεις «σημαίνουν κάτι».

Η προσπάθεια να κατασταλούν οι παρείσακτες σκέψεις συχνά οδηγεί σε περισσότερο άγχος, καθώς η καταπίεσή τους ενισχύει τη συχνότητα εμφάνισής τους. Η κατανόηση ότι αποτελούν συχνό και φυσιολογικό φαινόμενο είναι το πρώτο βήμα για τη διαχείρισή τους.

Πότε χρειάζεται υποστήριξη

Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές δεν αποτελούν πάντα ένδειξη κάποιας διαταραχής. Ωστόσο, όταν αρχίζουν να περιορίζουν την καθημερινότητα, να δημιουργούν άγχος ή να επηρεάζουν τις σχέσεις και την εργασία, τότε είναι σημαντικό να αναζητηθεί υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας.

Διαβάστε επίσης Πώς η σωματική άσκηση συνδέεται με την κατάθλιψη

Οι σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις προσφέρουν αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης, επιτρέποντας στα άτομα να ανακτήσουν τον έλεγχο και να μειώσουν την επιβάρυνση που προκαλούν οι ψυχαναγκαστικές σκέψεις και συμπεριφορές.