Ανισότητες και χαμηλά εισοδήματα για τους συνταξιούχους – Τι δείχνουν τα στοιχεία

Η οικονομική κατάσταση των συνταξιούχων εξακολουθεί να διαμορφώνεται σε ένα περιβάλλον έντονης ανισορροπίας. Από τη μία πλευρά, η πλειοψηφία ζει με χαμηλά εισοδήματα, δυσκολευόμενη να καλύψει καθημερινές ανάγκες. Από την άλλη, η χώρα συνεχίζει να διαθέτει σημαντικούς πόρους στο σύστημα κοινωνικής προστασίας, με τις συντάξεις να καταλαμβάνουν κυρίαρχη θέση στον σχετικό προϋπολογισμό. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αποκαλύπτουν ότι το 2023 οι συνολικές δαπάνες κοινωνικής προστασίας έφτασαν τα πενήντα δύο κόμμα τριάντα επτά δισεκατομμύρια ευρώ, καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 5,4% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Η αποτύπωση αυτών των δεδομένων αναδεικνύει την πολυεπίπεδη πρόκληση για το ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο καλείται να ανταποκριθεί τόσο στη διαρκή ανάγκη χρηματοδότησης όσο και στη στήριξη ευάλωτων πολιτών που βλέπουν το εισόδημά τους να παραμένει περιορισμένο.

Δείτε Συντάξεις: ΑΥΤΟΙ θα βγουν νωρίτερα στη σύνταξη  –  Τι ορίζει η εγκύκλιος ΕΦΚΑ

Το συνταξιοδοτικό βάρος ως κύρια δαπάνη του συστήματος

Οι παροχές γήρατος κατέχουν σταθερά τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο σύστημα κοινωνικής προστασίας. Το 2023 κάλυψαν το 52,2% των συνολικών δαπανών, αφήνοντας με διαφορά πίσω άλλες λειτουργίες, όπως οι δαπάνες για ασθένεια, που αντιστοιχούν στο 23,1%, και οι παροχές για επιζώντες και χηρείας, οι οποίες αγγίζουν το 10,1%. Η συγκεκριμένη κατανομή δείχνει τον τρόπο με τον οποίο το ασφαλιστικό σύστημα διοχετεύει τους πόρους του, καθώς ακόμη και οι παροχές των επόμενων κατηγοριών στην πράξη σχετίζονται με τη λειτουργία του.

Στο μεταξύ, οι παροχές γήρατος σημείωσαν αύξηση 6,4% το 2023 σε σχέση με το 2022, εξέλιξη που επιβεβαιώνει τη σταθερή άνοδο του δημοσιονομικού κόστους για τις συντάξεις. Η αύξηση αυτή συνδέεται με τη συνεχή διεύρυνση των αναγκών και την προσαρμογή των συνταξιοδοτικών πληρωμών, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο που απαιτεί ολοένα περισσότερους πόρους για να διατηρηθεί λειτουργικό.

Πού κατευθύνονται τα έσοδα και πόσο ενισχύεται το σύστημα

Τα έσοδα κοινωνικής προστασίας το 2023 ανήλθαν σε πενήντα πέντε κόμμα πέντε δισεκατομμύρια ευρώ, αυξημένα κατά 4,7% σε σχέση με το 2022. Από αυτά, το 47,32% προήλθε από τις ασφαλιστικές εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων, ενώ το 46,67% καλύφθηκε από τις συνεισφορές του κράτους. Η σχεδόν ισόποση συμμετοχή των δύο πλευρών δείχνει ότι η δημόσια χρηματοδότηση εξακολουθεί να αποτελεί βασική πηγή στήριξης του συστήματος.

Παράλληλα, ο αριθμός των δικαιούχων κύριας σύνταξης έφτασε το 2023 τα 2.447.543 άτομα, σημειώνοντας μικρή άνοδο 0,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η αύξηση αυτή, έστω και περιορισμένη, επιβαρύνει τις συνολικές ανάγκες του συστήματος σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία οι δαπάνες κινούνται ήδη ανοδικά.

Η εικόνα των συντάξεων και το εισόδημα των ηλικιωμένων

Παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών δαπανών κατευθύνεται στις συντάξεις, οι συνταξιούχοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, έξι στους δέκα λαμβάνουν σύνταξη γήρατος κάτω από χίλια ευρώ, με περίπου ένα κόμμα δεκατέσσερα εκατομμύρια δικαιούχους να βρίσκονται κάτω από αυτό το όριο. Αυτή η πραγματικότητα διαμορφώνει ένα τοπίο στο οποίο μεγάλο μέρος των ηλικιωμένων δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει στο κόστος ζωής.

Την ίδια στιγμή, η μέση δαπάνη σύνταξης στον ιδιωτικό τομέα παραμένει σαράντα τρία τοις εκατό χαμηλότερη από εκείνη του Δημοσίου, επιβεβαιώνοντας τη μακροχρόνια ανισότητα μεταξύ των δύο ασφαλιστικών συστημάτων. Η διαφορά αυτή έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση των ανισοτήτων ανάμεσα σε ομάδες συνταξιούχων, επηρεάζοντας συνολικά το επίπεδο ευημερίας τους.

Ο κίνδυνος φτώχειας και η ευρωπαϊκή σύγκριση

Η πίεση αυτή αντικατοπτρίζεται έντονα στα στοιχεία που αφορούν τον κίνδυνο φτώχειας. Το 2017 το ποσοστό των συνταξιούχων που βρίσκονταν κάτω από το όριο φτώχειας ήταν 9,5%. Το 2024, το ποσοστό αυτό εκτινάχθηκε στο 21,4%, υπερδιπλασιασμό, παρά τη βελτίωση ορισμένων μακροοικονομικών δεικτών.

Διαβάστε επίσης Συντάξεις: Ποιοί μπορούν να κάνουν έξοδο πιο γρήγορα και με χαμηλότερο ηλικιακό όριο

Η τάση αυτή κατατάσσει την Ελλάδα ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης με τις πιο έντονες αυξήσεις στον κίνδυνο φτώχειας των ηλικιωμένων. Παρότι οι δαπάνες για κοινωνική προστασία αυξάνονται, η οικονομική πραγματικότητα για σημαντικό μέρος των συνταξιούχων επιδεινώνεται, υπογραμμίζοντας το χάσμα ανάμεσα στη χρηματοδότηση του συστήματος και το επίπεδο ζωής των δικαιούχων.