Εως έξι ετών οι άνθρωποι αναπτύσσουν τη γλώσσα και τη νοημοσύνη τους με τρόπους που δεν μπορούν να αναπληρωθούν αργότερα. Ετσι, οι ψυχολόγοι θεωρούν την προσχολική ηλικία –έως 6 ετών– την πιο κρίσιμη στη ζωή ενός ανθρώπου.

Ως εκ τούτου, η αγωγή που λαμβάνουν τα παιδιά εκείνα τα ευαίσθητα χρόνια θεωρείται πολύ μεγάλης σημασίας. Μάλιστα, όπως αναφέρει έρευνα του Οργανισμού Ερευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις», η επένδυση στην προσχολική αγωγή είναι μία από τις αποδοτικότερες που μπορεί να κάνει ένα κράτος. Ενδεικτικά, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, παιδιά που έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα προσχολικής αγωγής για τουλάχιστον ένα χρόνο, στα 15 τους εμφανίζουν κατά 30,3% καλύτερες επιδόσεις στα μαθηματικά. Σύμφωνα με τη διάσημη μελέτη του νομπελίστα Τζέιμς Χέκμαν, η ετήσια απόδοση για κάθε ευρώ που επενδύεται στην προσχολική αγωγή είναι 7-10%.

Η Ελλάδα, ωστόσο, έχει μείνει πίσω και είναι χαρακτηριστικό ότι το 60% των παιδιών έως 4 ετών είναι εκτός παιδικών σταθμών. Βέβαια, το τοπίο είναι θολό. Ενδεικτικά, η ΕΛΣΤΑΤ άρχισε να απογράφει τους παιδικούς σταθμούς μόλις από το 2014 και δεν υπάρχουν ακόμη δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό ή άλλα χαρακτηριστικά τους. Η αρμοδιότητα των παιδικών σταθμών ανήκει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο έλεγχός τους πλέον γίνεται από υπαλλήλους της περιφέρειας στην οποία ανήκει ο σταθμός. Η μόνη διαθέσιμη μέτρηση προέρχεται από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Η μέτρηση περιλαμβάνει μόνο τους παιδικούς σταθμούς –ιδιωτικούς και δημόσιους– που συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα και τους αποτιμά σε 1.139 για το 2015. Σύμφωνα με εμπειρικές εκτιμήσεις, ο συνολικός αριθμός είναι περίπου κατά 20% υψηλότερος, δηλαδή περίπου 1.370. Παρ’ όλα αυτά, οι παιδικοί σταθμοί είναι λίγοι καθώς εκτιμάται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 120.000 θέσεις παιδιών στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, ενώ τα παιδιά ηλικίας 1-4 ετών είναι υπερδιπλάσια και προσεγγίζουν τις 300.000. Κατά συνέπεια, περισσότερα από τα μισά παιδιά, περίπου 180.000, το 60%, μένουν εκτός παιδικών σταθμών.

Η έρευνα του «διαΝΕΟσις», βασιζόμενη στη διεθνή πρακτική, προτείνει να ενοποιηθούν οι δομές προσχολικής αγωγής (παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία) σε έναν οργανωτικό φορέα του υπουργείου Παιδείας που θα έχει την ευθύνη της αξιολόγησής του, και οι παιδικοί σταθμοί να αποκτήσουν επίσημο εκπαιδευτικό χαρακτήρα και ενιαίο curriculum με συγκεκριμένες εκπαιδευτικές κατευθύνσεις. Παράλληλα, προτείνεται να μελετηθεί η μείωση των ηλικιακών ορίων από τα οποία τα παιδιά θα εισέρχονται στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Σήμερα, τα παιδιά πηγαίνουν στην προσχολική αγωγή όταν φθάσουν στα 5 τους, ενώ η έρευνα προτείνει το όριο να μειωθεί στα 4 ή ακόμα και τα 3 τους χρόνια. Τέλος, η επένδυση στην προσχολική αγωγή σημαίνει ανάπτυξη των υποδομών φιλοξενίας για όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά – και κυρίως γι’ αυτά που προέρχονται από τις πιο φτωχές οικογένειες.