Ο υφυπουργός παιδείας κ. Δ. Μπαξεβανάκης σε ερώτηση 19 βουλευτών της Ν.Δ. με τίτλο «Αναγκαία η αναβάθμιση των ΕΠΑ.Λ.» έδωσε γραπτή πολυσέλιδη απάντηση με τίτλο «Τι κάναμε για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση».

Κωνσταντίνος Αδριανουπολίτης  Εκπαιδευτικός – Ερευνητής  Αντιπρόεδρος Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.


Ο μεγάλος αριθμός των ερωτώντων βουλευτών της Ν.Δ. δείχνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ΕΠΑ.Λ., το οποίο έστω και όψιμο θα πρέπει να θεωρηθεί καλοδεχούμενο εάν πρόκειται για την αναβάθμιση των ΕΠΑ.Λ. και την γενικότερη πρόοδο της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Για να θεωρηθεί ότι το ενδιαφέρον αυτό είναι πραγματικό θα πρέπει να υπάρξουν κάποιες ανακοινώσεις – θέσεις του κόμματος. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει δηλώσει ότι όταν θα γίνει κυβέρνηση η Ν.Δ. θα καταργηθούν οι νόμοι Μπαλτά, Φίλη, Γαβρόγλου.
Και έπειτα τι θα γίνει;
Το ερώτημα αυτό τίθεται διότι κατά το πρόσφατο παρελθόν οι αλλαγές τις οποίες πραγματοποίησε η Ν.Δ. στα ΕΠΑ.Λ. έχουν αφήσει αρνητικόαντίκτυπο. Συγκεκριμένα με το Ν. 4172/2013 κατήργησε 50 ειδικότητες των ΕΠΑ.Λ. και έθεσε σε καθεστώς διαθεσιμότητας – απόλυσης 2500 εκπαιδευτικούς. Ήταν το ισχυρότερο χτύπημα που δέχτηκε η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση στην ιστορία της.
Αυτό συνέβη με υπουργό παιδείας τον κ. Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο και υπουργό διοικητικής μεταρρύθμισης τον κ. Κυριάκο Μητσοτάκη.
Παλαιότερα η Ν.Δ. με το Ν. 3475/2006 κατήργησε τα Τ.Ε.Ε και στη θέση τους ίδρυσε τα ΕΠΑ.Λ. και τις ΕΠΑ.Σ., με αποτέλεσμα το μαθητικό δυναμικό της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης να υποστεί μεγάλη καθίζηση.

Επανερχόμενοι στην απάντηση – αναφορά πεπραγμένων του υφυπουργού κ. Δ. Μπαξεβανάκη, για τα όσα έκανε η σημερινή ηγεσία του ΥΠΠΕΘ, καλό θα είναι να αναφέρουμε και τα όσα δεν έκανε για να σχηματιστεί μια σφαιρική και αντικειμενική, κατά το δυνατόν, εικόνα.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε τα εξής:

1. Η εφαρμογή του θεσμού της μαθητείας μέσω του Μεταλυκειακού Έτους.

Η μαθητεία του ΕΠΑ.Λ. εφαρμόζεται κυρίως στο δημόσιο και πολύ λιγότερο στον ιδιωτικό τομέα. Το δημόσιο δεν κάνει διορισμούς άρα η επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων ως επί το πλείστον δεν πραγματοποιείται.
Το ΥΠΠΕΘ δεν επιχείρησε συστηματικά να διαγνώσει τις αιτίες για τις οποίες οι ιδιώτες είναι απρόθυμοι να δεχτούν μαθητευόμενους και να προβεί σε διορθωτικές κινήσεις.
Το ΥΠΠΕΘ, το οποίο δίνει συνεχώς στοιχεία για την πρόοδο της μαθητείας, δεν γνωστοποίησε ποτέ πόσοι μαθητεύουν στο δημόσιο και πόσοι στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Δεν γνωστοποίησε επίσης ποτέ πόσοι μαθητευόμενοι διέκοψαν τη μαθητεία τους. Γιατί άραγε;

2. Η μαθητεία δεν εφαρμόζεται στους βασικούς πυλώνες της οικονομίας τη ναυτιλία και τον τουρισμό.

Οι απόφοιτοι του ΕΠΑ.Λ. δεν μπορούν να μαθητεύσουν στην εμπορική ναυτιλία, τη μεγαλύτερη του κόσμου, διότι οι ειδικότητες πλοιάρχων και μηχανικών δεν έχουν συμπεριληφθεί στη μαθητεία.
Στον τουρισμό, η μόνη ειδικότητα του ΕΠΑ.Λ. (Υπάλληλος τουριστικών επιχειρήσεων) η οποία έχει ενταχθεί στη μαθητεία έχει ελάχιστους μαθητές πανελλαδικά.
Με την κατάσταση που υπάρχει η μαθητεία είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη στους δύο πυλώνες της οικονομίας μας, στους οποίους μπορούν να δημιουργηθούν πολλές χιλιάδες θέσεις μαθητείας με προοπτικές πρόσληψης των αποφοίτων.

3. Οι μαθητές των ΕΠΑ.Λ. αποκλείονται από τις σχολές αξιωματικών.

Το θέμα αυτό θεωρείται μείζονος σημασίας διότι οι απόφοιτοι των στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών έχουν μηδενική ανεργία!
Το ΥΠΠΕΘ άνοιξε μια δίοδο για τα πανεπιστήμια με το 5% αλλά συνεχίζει να εφαρμόζεται ο αποκλεισμός των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. από τις στρατιωτικές και αστυνομικές σχολές αξιωματικών.
Ο αποκλεισμός αυτός δεν είναι μόνο παράλογος, διότι οι απόφοιτοι ΕΠΑ.Λ. διαθέτουν απολυτήριο Λυκείου ισότιμο με το απολυτήριο του ΓΕ.Λ. και επιπλέον πτυχίο ειδικότητας, αλλά μπορεί να χαρακτηρισθεί και αντισυνταγματικός διότι αντιβαίνει στην αρχή της ίσης μεταχείρισης.
Το παράλογο του αποκλεισμού, εκτός του τυπικού μέρους, φαίνεται και από μερικά παραδείγματα.
α) Οι απόφοιτοι ΕΠΑ.Λ. ειδικότητας «Βοηθός Νοσηλευτή», μπορούν να εισάγονται σε όλα τα τμήματα των ιατρικών σχολών, συμπεριλαμβανομένων και των τμημάτων νοσηλευτικής, αλλά δεν μπορούν να εισάγονται στη σχολή Αξιωματικών Νοσηλευτικής (ΣΑΝ).
β) Οι απόφοιτοι ΕΠΑ.Λ. ειδικότητας Πλοιάρχων ή Μηχανικών δεν μπορούν να εισαχθούν στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ).
γ) Οι απόφοιτοι ΕΠΑ.Λ. όλων των ειδικοτήτων των τομέων Μηχανολογίας και Ηλεκτρολογίας, Ηλεκτρονικής και Αυτοματισμού δεν μπορούν να εισαχθούν στη Σχολή Μηχανικών Αεροπορίας όπου λειτουργούν οι ειδικότητες Μηχανικών Αεροσκαφών, Μηχανικών Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών κ.λ.π.

Στις σχολές υπαξιωματικών ενόπλων δυνάμεων γίνεται εισαγωγή σε ποσοστό 8% και όταν οι θέσεις είναι λίγες δεν εισάγεται κανένας.
Στις αστυνομικές σχολές αξιωματικών, δεν εισάγονται καθόλου απόφοιτοι ΕΠΑ.Λ. και στις σχολές αστυφυλάκων, πυροσβεστών το ποσοστό εισαγωγής είναι πολύ πιο μικρό από 8%.
Με αφορμή την κατάσταση η οποία επικρατεί στην εισαγωγή των αποφοίτων των ΕΠΑ.Λ. τονίζουμε τα εξής:
Η πολιτεία εμφανίζεται να μεροληπτεί σε βάρος των παιδιών τα οποία φοιτούν στα ΕΠΑ.Λ. διότι ενώ διαθέτουν περισσότερα τυπικά προσόντα (απολυτήριο Λυκείου και επιπλέον πτυχίο ειδικότητας), εν τούτοις τους αφαιρείται το δικαίωμα να εισαχθούν στις σχολές αξιωματικών και να σταδιοδρομήσουν ως αξιωματικοί στις ένοπλες δυνάμεις. Η ισοτιμία των απολυτηρίων, των τυπικών προσόντων, δεν είναι ala cart για να διαλέγει το κάθε υπουργείο ποιους θέλει και ποιους δεν θέλει.
Το πρόβλημα του αποκλεισμού δεν αφορά μόνο τον υπουργό παιδείας και τους κατά περίπτωση αρμόδιους υπουργούς. Είναι πρόβλημα της πολιτείας και η κυβέρνηση οφείλει να το λύσει, όταν μάλιστα επικαλείται συνεχώς την προτεραιότητα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
Πάντως όσο συνεχίζεται ο αποκλεισμός, ο οποίος υπήρχε και σε προηγούμενες κυβερνήσεις, δίνεται εμμέσως πλην σαφώς το μήνυμα ότι τα παιδιά των ΕΠΑ.Λ. προορίζονται να γίνουν «μάστορες» και όχι αξιωματικοί! Κατά τα άλλα ο εκάστοτε υπουργός παιδείας διαψεύδει ότι τα παιδιά των ΕΠΑ.Λ. αντιμετωπίζονται σαν παιδιά «ενός κατώτερου θεού».

4. Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας, Διετείς Δομές, Ι.Ε.Κ.

Στο χώρο της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης έχει δημιουργηθεί ένα γκρίζο τοπίο. Δεν έχει ανακοινωθεί και δεν έχει ψηφιστεί ένας νόμος – πλαίσιο για την ΕΕΚ. Έχουν γίνει πολλές νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες είναι τροποποιήσεις παλαιοτέρων νόμων, έχουν εκδοθεί δεκάδες Υ.Α., εγκύκλιοι και είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς ποιος είναι ο τελικός στόχος και πως θα επιτευχθεί. Συγκεκριμένα:

α) Διετείς Δομές – Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης.

Με το νόμο 4521/2018 ιδρύονται διετείς δομές στα ΑΕΙ και στο άρθρο 8 παρ. 11 διευκρινίζεται ότι «οι εκπαιδευόμενοι επιλέγονται στο πρόγραμμα βάσει του βαθμού του απολυτηρίου από το ΕΠΑ.Λ.».
Παρά ταύτα η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΕΘ, αντίθετα με ότι ορίζεται στο νόμο, εξακολουθεί να αναφέρει ότι στις Διετείς Δομές, στα Κ.Ε.Ε. θα γίνεται «προνομιακή εισαγωγή αποφοίτων ΕΠΑ.Λ.». Αυτό σημαίνει ότι θα εισάγονται και κάποιοι άλλοι χωρίς προνομιακή εισαγωγή. Ποιοι θα είναι αυτοί; Δεν έχει διευκρινιστεί.
Πότε θα αρχίσουν να λειτουργούν τα Κ.Ε.Ε., με ποιες ειδικότητες και σε ποια ιδρύματα δεν έχει διευκρινιστεί. Τα στοιχεία αυτά και αρκετά άλλα είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν προκειμένου οι μαθητές να επιλέξουν το ΕΠΑ.Λ., σύμφωνα με το σύνθημα του υπουργείου, «Επιλέγω ΕΠΑ.Λ.».

β) Η μελλοντική πορεία των Ι.Ε.Κ.

Η κατάσταση που επικρατεί στα Δημόσια Ι.Ε.Κ. (Δ.Ι.Ε.Κ.), είναι εικόνα διάλυσης, εάν λάβουμε υπόψη τις ανακοινώσεις της Πανελλήνιας Ένωσης Διευθυντών Δημοσίων Ι.Ε.Κ. (ΠΑΝΕΔΔΙΕΚ). Οι Διευθυντές των Δ.Ι.Ε.Κ. αναφέρουν ότι «γίναμε ζητιάνοι στις ιδιωτικές επιχειρήσεις», «πλήρωσαν και οι σπουδαστές από την τσέπη τους», «ανέλαβαν κόστος και οι εκπαιδευτές» κ.λ.π. καταλήγοντας ότι ¨Τώρα ο κόμπος έφτασε στο χτένι¨.
Ποιο θα είναι το μέλλον των Ι.Ε.Κ. Δημοσίων και Ιδιωτικών;
Το ΥΠΠΕΘ έχει ανακοινώσει ότι τα Ι.Ε.Κ. δεν θα καταργηθούν, αλλά είναι προφανές ότι ο θεσμός των Κ.Ε.Ε. θα είναι πιο ελκυστικός από τα Ι.Ε.Κ. και θα δράσει ανταγωνιστικά προς αυτά.
Στο συμπέρασμα αυτό μπορεί να οδηγηθεί κανείς εάν λάβει υπόψη του ότι τα Κ.Ε.Ε. αποτελούν οργανικές μονάδες των πανεπιστημίων/ΤΕΙ, παρέχουν διπλώματα επιπέδου 5 χωρίς εξετάσεις πιστοποίησης από τον ΕΟΠΠΕΠ., θα έχουν μεγαλύτερη χρηματοδότηση από τα Ι.Ε.Κ. και προοπτικές συνέχισης σπουδών στα ΑΕΙ.
Εδώ τίθεται ένα άλλο ερώτημα. Οι καταρτιζόμενοι στα Ι.Ε.Κ. των οποίων ο αριθμός είναι ιδιαίτερα μεγάλος, προέρχονται σχεδόν εξ΄ ολοκλήρου από απόφοιτους Γενικού Λυκείου οι οποίοι απέτυχαν στις πανελλαδικές. Εάν τα Ι.Ε.Κ. καταργηθούν ή συρρικνωθούν οι απόφοιτοι των ΓΕ.Λ. οι οποίοι σήμερα κατευθύνονται προς τα Ι.Ε.Κ. προς τα πού θα κατευθυνθούν;
Επειδή και εδώ το ΥΠΠΕΘ δεν έχει ξεκαθαρίσει τα πράγματα οι πιθανές προοπτικές είναι:
α) Εάν επιτραπεί η εισαγωγή αποφοίτων Ι.Ε.Κ. στα Κ.Ε.Ε., (σήμερα δεν προβλέπεται από το Νόμο) με κάποιες ευνοϊκές προϋποθέσεις τότε θα συνεχίσουν τη λειτουργία τους αλλά με πτωτική τάση.
β) Εάν αυξηθεί ο αριθμός εγγραφών αποφοίτων ΓΕ.Λ. στη Β΄ τάξη των ΕΠΑ.Λ. για απόκτηση πτυχίου με δυνατότητα εισαγωγής στα Κ.Ε.Ε. και στα ΑΕΙ, τότε το δυναμικό των Δ.Ι.Ε.Κ. θα συρρικνωθεί μέχρι κατάργησης σε πολλές περιπτώσεις.
γ) Εάν αυξηθεί η ροή των μαθητών μετά το Γυμνάσιο προς τα ΕΠΑ.Λ. τότε επίσης θα συρρικνωθούν τα Ι.Ε.Κ.
δ) Εάν επιτύχει ο θεσμός των Κ.Ε.Ε. και δεν αλλάξει ο νόμος που ορίζει ότι στα Κ.Ε.Ε. θα εισάγονται απόφοιτοι ΕΠΑ.Λ., τότε θα αυξηθούν οι μαθητές στα ΕΠΑ.Λ. και θα μειωθούν οι καταρτιζόμενοι στα Ι.Ε.Κ.
ε) Σε κάθε περίπτωση οι ιδιώτες θα έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν τα Ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. σε παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων.
Επειδή όπως είδαμε υπάρχουν πολλά εάν δε μπορεί κανείς να κάνει, μέχρι στιγμής, αξιόπιστη πρόβλεψη.

5. Η νέα αύξηση του αριθμού των εισαγομένων στα ΑΕΙ.

Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα έχει τους περισσότερους φοιτητές στην Ευρώπη με μεγάλη διαφορά από τον Μ.Ο. της Ε.Ε.
Είναι γνωστό επίσης ότι η Ελλάδα «εξάγει» μεγάλο αριθμό πτυχιούχων, λόγω διαρθρωτικής ανεργίας, κυρίως σε Γερμανία και Αγγλία, οι οποίοι έχουν σπουδάσει με χρήματα του ελληνικού δημοσίου. Δηλαδή οι χώρες υποδοχής παραλαμβάνουν τους πτυχιούχους ανέξοδα και έτοιμους για εργασία. Ταυτόχρονα, η Γερμανία της οποίας τα οικονομικά βρίσκονται στο Ζενίθ, μας πιέζει για να κάνουμε περισσότερη οικονομία!
Είναι φανερό λοιπόν ότι θα πρέπει να εξορθολογιστεί ο αριθμός των εισαγομένων στην Ανώτατη Εκπαίδευση, όχι για να βάλει η πολιτεία «φραγμό στη μόρφωση», αλλά για να μην παράγουμε ανέργους πτυχιούχους, οι περισσότεροι των οποίων μεταναστεύουν και δεν πρόκειται εύκολα να επαναπατριστούν.
Γιατί όμως το ΥΠΠΕΘ αύξησε φέτος τον αριθμό των εισαγομένων κατά 4.000 περίπου; Δύο είναι οι πιθανές εκδοχές, ή πρόκειται για προεκλογική κίνηση ή κάποιοι υπεύθυνοι πιστεύουν ότι με τον ερχομό της ανάπτυξης θα επιστρέφουν οι πτυχιούχοι φέρνοντας νέες τεχνολογίες και εμπειρίες από το εξωτερικό!
Πάντως ότι από τα δύο και να συμβαίνει ένα είναι σίγουρο, ότι όσο η «δεξαμενή» των ΑΕΙ γεμίζει τόσο η «δεξαμενή» της ΕΕΚ αδειάζει. Εάν η χώρα έχει ανάγκη από περισσότερους πτυχιούχους τότε καλώς γίνεται η αύξηση αυτή. Δεν μπορεί όμως το ΥΠΠΕΘ να ισχυρίζεται ότι η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση αποτελεί προτεραιότητα, όταν η αύξηση των εισαγομένων στα πανεπιστήμια είναι μέτρο το οποίο δείχνει άλλη πολιτική προτεραιότητα.
Θα σταματήσει κάποτε το φαινόμενο να δίνονται φρούδες ελπίδες στους νέους μας;  Ίδωμεν.