Η γνώση δεν είναι ιδεολογικά και πολιτικά ουδέτερη. Το όλο σώμα της γνώσης αντανακλά την κυρίαρχη κοσμοθεώρηση και έχει ως βασικό σκοπό τη διαρκή αναπαραγωγή της κρατούσας κοσμοαντίληψης. «Παρατηρούμε τον κόσμο μέσα από έννοιες που σχηματίζουμε (και υποθέσεις που διατυπώνουμε) στο πλαίσιο μιας κοινωνικής διαδικασίας όπως αυτή συντελείται στην επιστημονική κοινότητα» (Καζάκος, Π., 2006, Εξηγώντας την κοινωνία). Παράλληλα με αυτό το ρεύμα ευδοκιμεί η κουλτούρα αμφισβήτησης μετασχηματισμού της σημερινής κατάστασης των πραγμάτων. Εν ολίγοις, υπάρχει μια διαχρονική διαπάλη ιδεών και θεωριών γύρω από το χαρακτήρα και τους προσανατολισμούς της γνώσης.
Ας μην εντυπωσιαζόμαστε μέσα από τα τρέχοντα αναπτυξιακά και τεχνολογικά στοιχεία και ας δούμε την ιστορία του ανθρώπου σε πιο μακροπρόθεσμη κλίμακα για να εξάγουμε συμπεράσματα. Ας δούμε, επίσης, ότι συχνά κάποιοι «εξισώνουν τη συγκέντρωση στοιχείων με τη γνώση» (V. D. Hanson, J. Heath, Ποιος σκότωσε τον Όμηρο;) και αυτό γίνεται πάλι σε μια μικροκλίμακα χρόνου τέτοια που βολεύει τις επίπλαστα εξαγόμενα. Οφείλουμε να δούμε το σήμερα και το μέλλον μας μέσα από τη συνολική πορεία μας στην ιστορία και στην κοινωνική διάσταση της ύπαρξής μας. Και αυτό μπορεί αν γίνει τόσο από την κοινωνική προσέγγιση και ιεράρχηση της έρευνας και της γνώσης όσο και από την αντίληψη για «ενότητα της επιστήμης» (unity of science). Η αυτογνωσία μας δεν θα προκύψει ως άθροισμα των επιμέρους τομέων του επιστητού. Δεν πρόκειται μόνο για θέμα μεθοδολογίας. Είναι θέμα ουσίας, γι’ αυτό «ο Ηράκλειτος δεν θεματοποιεί ιδιαίτερες γνώσεις, αλλά το νέο τρόπο θέασης του κόσμου, το λόγω σκέπτεσθαι», αλλά και η επιστήμη είναι πεδίο γενικότερο της σημερινής συγκυρίας και «ο επιστημονικός μας πολιτισμός οφείλει τη δύναμή του στην επαγρύπνηση που μας συνοδεύει σε σταθερή βάση από την εποχή του Διαφωτισμού» (Χ.- Γ. Γκάνταμερ, Η απαρχή της γνώσης).
Η επιστήμη όχι μόνο δεν μπορεί να είναι υποταγμένη στις δυνάμεις της αγοράς, αλλά αντίθετα οφείλει να έχει ως αξιακό φορτίο μια τέτοια κουλτούρα που θα υπηρετεί το κοινό καλό, που θα παίρνει θέση όχι μόνο για τα επιμέρους αλλά και για το κύριο καθήκον του σύγχρονου πολίτη, που θα τον εμπνέει σε έναν ανθρωπιστικό προσανατολισμό, στο να καλλιεργεί και να προάγει μια βασική ιδέα ότι «καλή είναι η ζωή εκείνη που εμπνέεται από αγάπη και καθοδηγείται από τη γνώση» (Ράσσελ, Μετά τη γνώση).
