Πίνακας περιεχομένων

Ανησυχητικά παραμένουν τα ευρήματα για τη χρήση αντιβιοτικών στη χώρα μας, καθώς η Ελλάδα συνεχίζει να καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης στην Ευρώπη, γεγονός που επιτείνει την εξάπλωση της μικροβιακής αντοχής και αυξάνει τον κίνδυνο θανάτων από λοιμώξεις.

Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της Kapa Research που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2025 για λογαριασμό του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΙΣΑ), η Ελλάδα παραμένει στην κορυφή της ευρωπαϊκής κατάταξης όσον αφορά την υπερκατανάλωση αντιβιοτικών. Η έρευνα αυτή εντάσσεται στην Πανελλήνια Εκστρατεία για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών και διεξάγεται για έκτη συνεχόμενη χρονιά.

Από το 2011, η χώρα μας διατηρεί σταθερά ποσοστά κατανάλωσης που ξεπερνούν το 75% τόσο σε ενήλικες όσο και σε ανηλίκους, ποσοστό που απέχει σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και παρουσιάζει αύξηση σε σχέση με το 2015 (48%). Η ανησυχητική αυτή εικόνα αναδεικνύει την ανάγκη ενίσχυσης των πολιτικών περιορισμού της αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών.

Συναγερμός για την απώλεια αποτελεσματικότητας των φαρμάκων

Η υπερβολική χορήγηση αντιβιοτικών, συχνά χωρίς ιατρική ένδειξη, οδηγεί στη δημιουργία πολυανθεκτικών μικροβίων, τα οποία ευθύνονται για περίπου 2.000 θανάτους κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Το σοβαρό αυτό πρόβλημα τέθηκε στο επίκεντρο συνέντευξης Τύπου που διοργανώθηκε από τον ΙΣΑ σε συνεργασία με την Ομάδα Εργασίας για τη Μικροβιακή Αντοχή της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας και το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων.

Ο πρόεδρος του ΙΣΑ και του ΕΔΔΥΠΠΥ, Γιώργος Πατούλης, επισήμανε ότι οι δημοσκοπήσεις που διεξάγονται από το 2013 αποτελούν βασικό εργαλείο διαμόρφωσης πολιτικών του ΙΣΑ, αποκαλύπτοντας σταθερά υψηλά ποσοστά κατανάλωσης και ανησυχητικές τάσεις. Παρότι το μέτρο της υποχρεωτικής συνταγογράφησης οδήγησε στη μείωση των πωλήσεων χωρίς ιατρική ένδειξη από 16% σε μόλις 3%, το 75% των πολιτών δηλώνει ότι έλαβε τουλάχιστον μία φορά αντιβιοτικό τον τελευταίο χρόνο – ένα ποσοστό αυξημένο σε σύγκριση με το 50% που είχε καταγραφεί το 2013.
Σταθερή η χρήση, παρά τις προσπάθειες περιορισμού

Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας – Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ και πρώην πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Ελένη Γιαμαρέλλου, σημείωσε ότι η υπερκατανάλωση παραμένει σε υψηλά επίπεδα, ενώ οι πολίτες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή.

Ένας στους τέσσερις προμηθεύεται φάρμακα χωρίς να επισκεφθεί γιατρό, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (22%) συνεχίζει να αποθηκεύει αντιβιοτικά στο σπίτι για μελλοντική χρήση. Ανησυχητική είναι και η αύξηση του αριθμού των πολιτών που χρησιμοποιούν απομείναντα αντιβιοτικά από προηγούμενες θεραπείες (11% το 2025 έναντι 9% το 2013). Η πρακτική της εκ των υστέρων συνταγογράφησης παρουσιάζει ήπια υποχώρηση, φτάνοντας το 5% από 7% το 2021.

Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο φάρμακο παραμένει η αμοξυκιλλίνη (με ή χωρίς κλαβουλανικό οξύ), την οποία δηλώνει ότι έχει λάβει το 66% των ερωτηθέντων.

Οι λόγοι πίσω από την κατανάλωση

Η πρόσφατη έρευνα καταγράφει αλλαγές στους λόγους που οδηγούν τους πολίτες στη λήψη αντιβιοτικών. Πιο συγκεκριμένα:

Τα οδοντιατρικά προβλήματα αποτελούν την κυριότερη αιτία, με ποσοστά 58-61%, ακολουθούμενα από λοιμώξεις του ανώτερου (57%) και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος (46%). Ελάχιστοι δηλώνουν ότι έλαβαν αντιβιοτικά για συνάχι (10%) ή για διαρροϊκό σύνδρομο. Η πανδημία COVID-19 δεν επηρέασε σημαντικά την κατανάλωση, καθώς μόλις το 1,5% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι έλαβε αντιβιοτικό εξαιτίας της νόσου.

Παρά τα υψηλά ποσοστά κατανάλωσης, το 69% δηλώνει ότι είναι ενήμερο για την υπερκατανάλωση αντιβιοτικών, το 71% για την ανάγκη ιατρικής συνταγής και το 51% για τις συνέπειες της μικροβιακής αντοχής.

Εκπαίδευση ιατρών και πρόληψη: Το «κλειδί» για την αλλαγή

Η κ. Γιαμαρέλλου τόνισε την ανάγκη για στοχευμένη και συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας. Ειδικότερα, πρότεινε να ξεκινήσει η εκπαίδευση στην ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών ήδη από τα τελευταία έτη σπουδών φοιτητών ιατρικής και φαρμακευτικής.

Επίσης, πρότεινε οι γιατροί να υποβάλλονται σε επαναλαμβανόμενη επιμόρφωση ανά τριετία, ενώ υπογράμμισε ότι η φύλαξη και χρήση περισσευούμενων φαρμάκων στο σπίτι πρέπει να αποφεύγεται. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στη σημασία της υποχρεωτικής διενέργειας Strep test από κλινικό ιατρό για τα περιστατικά φαρυγγοαμυγδαλίτιδας, ώστε να αποφεύγονται αχρείαστες χορηγήσεις αντιβιοτικών.

Τέλος, κάλεσε την Πολιτεία να ενισχύσει την εμβολιαστική κάλυψη των ενηλίκων για πνευμονιόκοκκο, RSV και γρίπη, καθώς οι λοιμώξεις αυτές συχνά οδηγούν σε λανθασμένη χρήση αντιβιοτικών.

Μια κρίση που προειδοποιεί: Η παγκόσμια εικόνα της μικροβιακής αντοχής

Η κ. Γιαμαρέλλου προειδοποίησε ότι τα υπερμικρόβια, εξοπλισμένα με ανθεκτικά γονίδια, αποτελούν παγκόσμιο κίνδυνο. Οι προβλέψεις είναι δραματικές: έως το 2050, περισσότεροι από 200 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ενδέχεται να χάσουν τη ζωή τους από λοιμώξεις που δεν θα μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά.

Για να αποφευχθεί αυτό το δυσοίωνο μέλλον, όπως τόνισε, είναι αναγκαία η συνεχής ενημέρωση του κοινού και η διαρκής ανάδειξη του προβλήματος μέσα από ενημερωτικές καμπάνιες. Ανέφερε ως θετικό παράδειγμα τη Δανία, όπου στοχευμένες παρεμβάσεις στα μέσα ενημέρωσης οδήγησαν στη μείωση της κατανάλωσης αμπικιλλίνης κατά 77%.