Τι δείχνει η Ευρώπη για τις Πανελλήνιες – Ώρα για ουσιαστική αλλαγή στο σύστημα

Το ελληνικό σύστημα των Πανελληνίων  αποτελεί διαχρονικά το βασικό μηχανισμό εισαγωγής στα πανεπιστήμια, ωστόσο η μονομερής προσήλωσή του στην επίδοση μιας στιγμής έχει προκαλέσει εύλογες αντιδράσεις.

Η πίεση που υφίστανται οι μαθητές, η παραμέληση της συνολικής σχολικής πορείας, η ενίσχυση της παραπαιδείας και ο περιορισμός της δημιουργικότητας αναδεικνύουν την ανάγκη επανεξέτασης του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την εκπαιδευτική αξιολόγηση. Το ερώτημα που τίθεται πλέον δεν είναι αν πρέπει να αλλάξει το σύστημα, αλλά πώς και προς ποια κατεύθυνση.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο σύμβουλος σταδιοδρομίας Πασχάλης Παρασχάκης, Σύμβουλος Σταδιοδρομίας |  EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης και Σταδιοδρομίας , καταθέτει αποκλειστικά στο ipaidia.gr μια εκτενή συγκριτική ανάλυση ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων και προτείνει ρεαλιστικούς τρόπους μεταρρύθμισης των Πανελληνίων.

Δείτε επίσης Πανελλήνιες 2025 – Βαθμολογίες Πανελληνίων: Άνοιξε η πλατφόρμα smsresults.minedu.gov.gr για τα αποτελέσματα

Μέσα από την εμπειρία και την τεκμηρίωσή του, φωτίζει πτυχές που μπορούν να ανοίξουν τη συζήτηση για μια εκπαιδευτική πολιτική με έμφαση στην ουσία και την ισορροπία.

Aναλυτικά όλα όσα μας ανέφερε ο Παρασχάκης Πασχάλης, Σύμβουλος Σταδιοδρομίας |  EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης και Σταδιοδρομίας :

Κάθε χρόνο, χιλιάδες Έλληνες μαθητές συμμετέχουν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις διεκδικώντας μία θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πρόκειται για μια διαδικασία βαθιά ριζωμένη στην ελληνική εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα, η οποία παρουσιάζεται συχνά ως υπόδειγμα αξιοκρατίας και ισονομίας. Εντούτοις, συνοδεύεται από έντονη ψυχολογική πίεση, μακρόχρονη προετοιμασία, υψηλό οικονομικό κόστος για τις οικογένειες και –κυρίως– μια μονοδιάστατη προσέγγιση στην αξιολόγηση του μαθητή.

Η τελική επίδοση στις εξετάσεις καθορίζει εξολοκλήρου το μέλλον του υποψηφίου, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η συνολική του πορεία στο σχολείο, οι ιδιαίτερες δεξιότητές του ή το ενδιαφέρον του για το αντικείμενο σπουδών. Το σύστημα, αν και σαφές και αντικειμενικό σε επίπεδο εφαρμογής, έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον από την ουσιαστική εκπαίδευση στην επιτυχία μιας στιγμής.

Το εξετασιοκεντρικό ελληνικό μοντέλο

Το ελληνικό σύστημα πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην απόδοση του μαθητή σε μια σειρά πανελλαδικών εξετάσεων, οι οποίες διενεργούνται στο τέλος της τελευταίας τάξης του λυκείου. Οι εξετάσεις αυτές προσμετρούνται εξ ολοκλήρου για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, ενώ η ενδοσχολική επίδοση έχει ελάχιστη ή μηδενική βαρύτητα.

Η εκπαιδευτική διαδικασία, κυρίως κατά τη διάρκεια του Λυκείου, διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό με μοναδικό στόχο την επιτυχία στις εξετάσεις, γεγονός που συχνά υποβαθμίζει την παιδαγωγική λειτουργία του σχολείου και αποθαρρύνει την ανάπτυξη ελεύθερης σκέψης και δημιουργικότητας. Παράλληλα, η πίεση για υψηλές επιδόσεις οδηγεί σε εκτεταμένη εξάρτηση από την παραπαιδεία, με σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Τα Ευρωπαϊκά Συστήματα

Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν πιο σύνθετες και ευέλικτες μεθόδους για την πρόσβαση των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη πολλαπλές πτυχές της προσωπικότητας και της πορείας του μαθητή.

Γαλλία και Baccalauréat

Στη Γαλλία, οι μαθητές εξετάζονται στο τέλος του λυκείου μέσω του λεγόμενου Baccalauréat. Το σύστημα αυτό δεν περιορίζεται σε γραπτές εξετάσεις αλλά περιλαμβάνει και προφορικές, καθώς και αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών κατά τη διάρκεια της τελευταίας σχολικής χρονιάς. Επιπλέον, το Baccalauréat διακρίνεται σε διαφορετικούς τύπους (γενικό, τεχνολογικό ή επαγγελματικό), προσφέροντας δυνατότητα προσαρμογής στις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα του κάθε μαθητή. Η σύνδεση του σχολείου με την τελική αξιολόγηση ενισχύει τον παιδαγωγικό ρόλο του και προάγει τη συνεπή ενασχόληση με τη μάθηση.

Γερμανία και Abitur

Το απολυτήριο του λυκείου στη Γερμανία (Abitur) προκύπτει από συνδυασμό συνεχούς αξιολόγησης και τελικών εξετάσεων. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τα βασικά μαθήματα στα οποία θα επικεντρωθούν, γεγονός που προάγει την ακαδημαϊκή τους αυτονομία. Η τελική βαθμολογία διαμορφώνεται σε μεγάλο ποσοστό από τις επιδόσεις των δύο τελευταίων σχολικών ετών, γεγονός που ενισχύει τη σταθερή και ουσιαστική σχέση με τη μαθησιακή διαδικασία.

Φινλανδία και εμπιστοσύνη στο σχολείο

Η Φινλανδία, αναγνωρισμένη παγκοσμίως για την εκπαιδευτική της ποιότητα, εφαρμόζει ένα σύστημα όπου η Εθνική Εξέταση Λυκείου (Matriculation Examination) αποτελεί μεν κριτήριο, αλλά όχι το μοναδικό. Η εισαγωγή στα πανεπιστήμια βασίζεται και σε άλλους δείκτες, όπως η συνολική σχολική επίδοση, τα προσωπικά ενδιαφέροντα και οι δεξιότητες του μαθητή, ακόμη και προσωπικές συνεντεύξεις, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο. Το φινλανδικό μοντέλο στηρίζεται στην εμπιστοσύνη προς το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, ενώ αποφεύγει τη στείρα αποστήθιση υπέρ της δημιουργικής και βιωματικής μάθησης.

Ηνωμένο Βασίλειο και A-Levels

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι μαθητές επιλέγουν λίγα μαθήματα (A-Levels), στα οποία εμβαθύνουν για δύο έτη. Η εισαγωγή στα πανεπιστήμια γίνεται με βάση όχι μόνο τους τελικούς βαθμούς αλλά και την προσωπική δήλωση, τις συστατικές επιστολές και, σε πολλές περιπτώσεις, τη συνέντευξη. Το σύστημα αυτό επιδιώκει να αναδείξει την προσωπικότητα του υποψηφίου και την ακαδημαϊκή του ωριμότητα, πέρα από την επίδοση σε εξετάσεις.

Σύγκριση και προβληματισμοί

Η συγκριτική θεώρηση των παραπάνω συστημάτων αναδεικνύει την κύρια διαφορά μεταξύ της ελληνικής και των ευρωπαϊκών πρακτικών: το ελληνικό μοντέλο βασίζεται αποκλειστικά στην επίδοση σε μια χρονικά περιορισμένη και ψυχολογικά φορτισμένη διαδικασία, ενώ τα περισσότερα ευρωπαϊκά συστήματα επιδιώκουν να αποτυπώσουν μια πιο σφαιρική εικόνα του μαθητή. Η αξιολόγηση λειτουργεί παιδαγωγικά και όχι αποκλειστικά ως μέσο κατάταξης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι τα ευρωπαϊκά συστήματα παρέχουν μεγαλύτερο περιθώριο ατομικής ανάπτυξης, μειώνουν την εξάρτηση από εξωσχολικές πηγές μάθησης και ενισχύουν την αυτοεκτίμηση των μαθητών. Παράλληλα, ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη, τη συνεργασία και την ευθύνη, στοιχεία που αποτελούν θεμέλια για την πανεπιστημιακή ζωή και την επαγγελματική σταδιοδρομία.

Προτάσεις μεταρρύθμισης

Αν και κάθε εκπαιδευτικό σύστημα εδράζεται σε διαφορετικές κοινωνικές, πολιτισμικές και θεσμικές συνθήκες, είναι σαφές ότι η αποκλειστική εξάρτηση από μια συγκεντρωτική και στιγμιαία εξέταση δεν συνιστά τη μόνη αξιόπιστη επιλογή. Ορισμένες ρεαλιστικές προτάσεις για τη μεταρρύθμιση των Πανελληνίων θα μπορούσαν να είναι η Ενίσχυση της ενδοσχολικής αξιολόγησης με διαφανή και αντικειμενικά κριτήρια,η δυνατότητα προσωπικής δήλωσης ή συνέντευξης για συγκεκριμένα επιστημονικά πεδία, η σταδιακή εφαρμογή εξετάσεων σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, η ενίσχυση της αυτονομίας των σχολικών μονάδων στη διαμόρφωση της τελικής αξιολόγηση αλλά και η εισαγωγή ποιοτικών δραστηριοτήτων και διαθεματικών προσεγγίσεων στο Λύκειο, οι οποίες θα συνυπολογίζονται στην πρόσβαση.

Από την επιλογή στην παιδεία

Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις δεν είναι εγγενώς προβληματικές. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο έχουν ενταχθεί στο εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει δημιουργήσει σημαντικά παιδαγωγικά και κοινωνικά ερωτήματα. Αν επιθυμούμε ένα σύστημα που να προάγει την πολύπλευρη ανάπτυξη του νέου ανθρώπου, την ουσιαστική μάθηση και την κοινωνική δικαιοσύνη, τότε ίσως έχει έρθει η ώρα για έναν ειλικρινή διάλογο. Όχι με στόχο την κατάργηση ενός θεσμού, αλλά την ουσιαστική του εξέλιξη

Δείτε επίσης Πανελλήνιες 2025: ΑΥΤΑ τα μαθήματα δυσκόλεψαν πιο πολύ τους υποψήφιους