Του Aθανάσιου Κατσίμπελη*

Τη σκληρή πραγματικότητα της λιτότητας και των απάνθρωπων πολιτικών που εφαρμόζονται στη χώρα μας, ιδιαίτερα εις βάρος της Παιδείας και των αδυνάτων, βιώνει και ο χώρος της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα σήμερα. Για το λόγο αυτό δάσκαλοι και καθηγητές δια των συνδικαλιστικών τους σωματείων ΔΟΕ και ΟΛΜΕ έχουν κηρύξει το μήνα Απρίλιο ως «Μήνα Ειδικής Αγωγής» και διοργανώνουν πανελλαδικό συλλαλητήριο, για τα θέματα της Ειδικής Αγωγής, την Παρασκευή 19 του Απρίλη 2013 και ώρα 13:00 στο Υπουργείο Παιδείας στο Μαρούσι αλλά και κινητοποιήσεις και εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα.

Σε διεθνές επίπεδο τόσο από τον ΟΗΕ όσο και από την UNESCO καλλιεργείται εδώ και χρόνια η φιλοσοφία του μη αποκλεισμού των μαθητών με αναπηρίες από το κοινό σχολείο, το σχολείο για όλους, η ένταξή τους στο κοινό σχολείο και η συνεκπαίδευση με τους συνομηλίκους μαθητές χωρίς ειδικές ανάγκες ( Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού 1989, Διακήρυξη της Σαλαμάνκα και πλαίσιο δράσης για την ειδική αγωγή-Παγκόσμια διάσκεψη για την Ειδική Αγωγή, Σαλαμάνκα, Ισπανία 1994).

Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες συμφωνούν για τη στήριξη των μαθητών με ειδικές

ανάγκες στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών πολιτικών σχετικά με την εκπαίδευση εν γένει και αναγνωρίζουν ότι η συνεκπαίδευση ή το Σχολείο για Όλους– όπως ονομάζεται στη Χάρτα του Λουξεμβούργου (1996) Ένα Σχολείο για Όλους – παρέχει μια σημαντική βάση για τη διασφάλιση της ισότητας ευκαιριών για τους μαθητές με διαφορετικούς τύπους ειδικών αναγκών σε όλους τους τομείς της ζωής τους (εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση, απασχόληση και κοινωνική ζωή).

Μάλιστα με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

(Άρθρο 24) και με το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση που υιοθετήθηκαν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (2006) και την ΕΕ (2009) και η Ελλάδα υπέγραψε πρόσφατα (Σεπτέμβριο 2010), τα κράτη όχι μόνο αναγνωρίζουν το δικαίωμα για εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία αλλά και υποχρεώνονται να αναπτύξουν ένα σχολείο για όλους που διασφαλίζει τη συνεκπαίδευση τους και τους προσφέρει τις κατάλληλες ευκαιρίες μάθησης.

Επίσης, οι καλές πρακτικές ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης σε πολλές χώρες και

οι ψυχολογικές και παιδαγωγικές έρευνες έχουν τεκμηριώσει ότι το γενικό σχολείο είναι το πλέον κατάλληλο εκπαιδευτικό πλαίσιο για να φοιτήσει ο μαθητής με αναπηρία.

Δεν δικαιολογείται πια ο αποκλεισμός από την κοινή εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρίες και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ούτε είναι αποτελεσματική προσέγγιση η ξεχωριστή εκπαίδευση τους ακόμη και αν γίνεται με πρόθεση να θεραπευτούν ή να αποκατασταθούν οι ικανότητες τους ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σχολείου. Το αίτημα είναι να προσαρμοσθεί το σχολείο ώστε να μπορεί να εκπαιδεύσει το κάθε άτομο, στην υποχρεωτική εκπαίδευση ή στην δια βίου μάθηση, όποια και αν είναι τα διαφορετικά χαρακτηριστικά του ή τα ατομικά προβλήματα υγείας του. **

Διεθνώς υπάρχει μια συμφωνία για τα κεντρικά στοιχεία τα οποία πρέπει να

λάβουμε υπόψη ώστε να διασφαλιστεί το δικαίωμα της πρόσβασης στην εκπαίδευση και για να έχουμε μια ποιοτική εκπαίδευση.

Το κείμενο με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες Πολιτικής της UNESCO (UNESCO

Policy Guidelines 2009) προτείνει: «το Σχολείο για όλους και η συνεκπαίδευση είναι μια διαδικασία ενδυνάμωσης της ικανότητας του εκπαιδευτικού συστήματος να απευθύνεται σε όλους του μαθητές … Ένα «συνεκπαιδευτικό» εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να δημιουργηθεί μόνο αν τα κοινά σχολεία γίνουν πιο συνεκπαιδευτικά – με άλλα λόγια αν γίνουν καλύτερα στην εκπαίδευση όλων των μαθητών στο σχολείο της γειτονιάς τους»

(σελ.8). Επίσης υπογραμμίζουν τις θεμελιώδεις αρχές της ανάπτυξης του:

– Το σχολείο για όλους και η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι αμοιβαίοι στόχοι

– Η πρόσβαση και η ποιότητα διασυνδέονται και αλληλo-ενισχύονται

– Η ποιότητα και η ισότητα είναι κεντρικές για τη διασφάλιση της Συνεκπαίδευσης και την ανάπτυξη του σχολείου για όλους.

Στην Ελλάδα, όλες οι εξελίξεις τα τελευταία τριάντα χρόνια ήταν στην

κατεύθυνση της ένταξης των μαθητών με αναπηρία στο εκπαιδευτικό σύστημα. Είχαμε σημαντική πρόοδο σε υποδομές, στα προγράμματα, το διδακτικό προσωπικό

εκπαίδευσης και στις ειδικότητες υποστήριξης στην ειδική αγωγή και εκπαίδευση των

ατόμων με αναπηρία.

Στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο προβλέπεται η εκπαίδευση των μαθητών αυτών είτε

σε ειδικά σχολεία, είτε σε Τμήματα Ένταξης (Τ.Ε) ή/και η δυνατότητα συνεκπαίδευσης αυτών των μαθητών στο γενικό σχολείο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τη μορφή “παράλληλης στήριξης”.

Η οικονομική κρίση οδηγεί στη μείωση των πιστώσεων για την ειδική αγωγή

και οι περικοπές δεν εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία όλων των σχολικών

μονάδων ειδικής αγωγής. Οι νόμοι και η τεράστια ποσοτική ανάπτυξη των υποδομών, του προσωπικού και των πιστώσεων δεν επαρκούν για να έχουμε πράγματι αποτελεσματική εκπαίδευση όλων των μαθητών με αναπηρία. Η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση τους, όπως οργανώνεται και λειτουργεί μέχρι σήμερα, τελικά δεν υλοποιεί το νομοθετημένο στόχο της για «ένταξη ή η επανένταξή τους στο γενικό σχολείο» και για να καταστούν ικανοί στη συμβίωση με το κοινωνικό σύνολο (άρθρο 1 ν 2817/2000, άρθρο 2 ν 3699/2008). Επί πλέον, πολλοί μαθητές δεν είναι ακόμη ενταγμένοι στο σχολείο ή δεν έχουν το κατάλληλο πλαίσιο εκπαίδευσης. Τουναντίον, κατά γενική ομολογία, με την σημερινή «ειδική αγωγή» και τις επικρατούσες πρακτικές μας αυξάνεται η κοινωνική απομόνωση των μαθητών με αναπηρία και η υστέρηση στην εκπαίδευση τους.

Τελικά το ζήτημα δεν είναι απλά να εγγράψουμε το μαθητή με αναπηρία σε

σχολείο ούτε αυτό να ενταχθεί κοινωνικά στην κοινή σχολική τάξη. Το σχολείο για

όλους, η εξ ίσου και ουσιαστική απόκριση στο δικαίωμα εκπαίδευσης για όλους,

ανεξάρτητα από τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους, αποτελεί πρόκληση τόσο στο

επίπεδο της οργάνωσης του σχολείου, στη συνεργασία των εκπαιδευτικών μεταξύ τους και με τις ειδικότητες υποστήριξης όσο και σε επίπεδο της διδακτικής στην τάξη και αναδεικνύει ένα μείζον θέμα για το εκπαιδευτικό σύστημα και εν γένει για το κοινωνικό κράτος.

Η διεθνής και η ελληνική εμπειρία δείχνουν ότι για μια ποιοτική και

αποτελεσματική εκπαίδευση των αναπήρων έχουμε μπροστά μας να κάνουμε ένα μεγάλο άλμα στον τρόπο που προσεγγίζουμε την αναπηρία και παρεμβαίνουμε στην εκπαίδευση.

Απαιτούνται διορισμοί και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, απαιτούνται δομές ώστε να μην αποκλείεται κανένας. Είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δημοκρατίας.

*Δάσκαλος-Μ.Ed, Νομικός

Γενικός Γραμματέας Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών Πύργου

** Γεώργιος Αλεβίζος στο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

για ένταξη μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

eproini.gr