Οι πανδημίες έχουν σημαντικό ψυχοκοινωνικό αντίκτυπο στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Το άγχος για την υγεία, ο πανικός, οι διαταραχές προσαρμογής, η αϋπνία και η κατάθλιψη είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες. Η παραπληροφόρηση και η αβεβαιότητα προκαλούν μαζική «υστερία».

Συντάκτης: Δήμητρα Πήττα, Εκπαιδευτικός & Επιστήμονας Ψυχικής Υγείας

Είναι ευρέως γνωστό πως οι ηλικιωμένοι, καθώς και εκείνοι που πάσχουν από τα λεγόμενα υποκείμενα νοσήματα, έχουν αναγνωριστεί ως πιο ευάλωτοι στον νέο κορονοϊό. Η γήρανση συνοδεύεται από μυριάδες ψυχολογικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά «τρωτά» σημεία. Η «ευθραυστότητα» της τρίτης ηλικίας, συνεπάγεται τον κίνδυνο διαφόρων λοιμώξεων και μείωση όλων των μορφών ανοσοαπόκρισης. Επιπλέον, οι ηλικιωμένοι έχουν πολλαπλές συννοσηρότητες (συνύπαρξη δυο ή περισσότερων νόσων ή παθολογικών καταστάσεων στον ίδιο ασθενή) κάτι που εντείνει αυτή τους την ευαλωτότητα. Η συχνή νοσηλεία τους σε νοσοκομεία και κέντρα υγείας επίσης αυξάνουν την πιθανότητα να προσβληθούν από τη ιό κατά τη διάρκεια πανδημίας. Όλα τα παραπάνω αναπόφευκτα δημιουργούν φόβο στα ηλικιωμένα άτομα. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος για αυτούς τους πληθυσμούς μπορεί να περιλαμβάνει έντονο, διαρκές ή οξύ στρες και ένα αίσθημα άγχους ή ακόμα και θυμού. Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι ακόμα πιο κρίσιμες για τους ηλικιωμένους που αντιμετωπίζουν «(ήπια) γνωστική έκπτωση» ή άνοια. Μη ξεχνάμε πως ορισμένα ηλικιωμένα άτομα μπορεί ήδη να είναι κοινωνικά απομονωμένα και να βιώνουν τη μοναξιά, καταστάσεις που μπορούν να επιδεινώσουν την ψυχική υγεία.

Υπάρχουν πολλά πράγματα με τα οποία οι ηλικιωμένοι μπορούν να καταπιαστούν- με ή χωρίς την υποστήριξη κάποιου φροντιστή- για να προστατεύσουν την ψυχική τους υγεία και είναι τα εξής :
• Η σωματική άσκηση
Η άσκηση στην ηλικιακή αυτή ομάδα επιβάλλεται να είναι συστηματική, να ταιριάζει στην καθημερινή ζωή και όχι να τη δυσκολεύει, να γίνεται στο σπίτι ή έξω στη φύση παρά σε κάποιον ειδικό χώρο εκγύμνασης ειδικά με αυτή την έξαρση της πανδημίας. Η άσκηση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βήματα των ηλικιωμένων προς τη διατήρηση της σωματικής και της ψυχικής υγείας και της ποιότητας ζωής τους γενικότερα. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η σωματική δραστηριότητα βοηθάει στη μείωση του κινδύνου της παχυσαρκίας, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, του διαβήτη, της οστεοπόρωσης, του εγκεφαλικού, της κατάθλιψης, του καρκίνου του παχέος εντέρου ακόμα και του πρόωρου θανάτου.

• Η τήρηση μιας καλής «ρουτίνας» που επιτρέπει στον άνθρωπο να γνωρίζει ποιο είναι το επόμενο βήμα και τον βοηθά να ελέγχει καταστάσεις υψηλού στρες & άγχους. Η υγιεινή διατροφή, η κατανάλωση νερού, ο καλός ύπνος, και η τήρηση ωραρίων για όλες τις παραπάνω καθημερινές δραστηριότητες είναι το παράδειγμα μιας υγιούς ρουτίνας που κάθε οργανισμός χρειάζεται και αποζητά.

• Η συμμετοχή σε δραστηριότητες που δίνουν την αίσθηση του
επιτεύγματος.
Οι πιο απλές και καθημερινές δραστηριότητες όπως είναι η φροντίδα του σπιτιού, το μαγείρεμα, η περιποίηση του εαυτού μέχρι και οι πιο «περίτεχνες» όπως η ενασχόληση με κάποιο χόμπι που συνάδει με την ηλικία και στο οποίο μπορεί ο κάθε ηλικιωμένος να ανταπεξέλθει, μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της ψυχικής υγείας του ατόμου τόσο σε αυτή την ιδιαίτερη φάση με τον κορονοϊό όσο και σε ένα γενικότερο χρονικό πλαίσιο.

• Η διατήρηση των κοινωνικών επαφών -έστω και από απόσταση.
Μερικοί ηλικιωμένοι έχουν ήδη μάθει να είναι εξοικειωμένοι με τις ψηφιακές μεθόδους· άλλοι μπορεί να χρειάζονται καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο χρήσης τους. Γι’ αυτό, καλό είναι τα νεότερα μέλη της οικογένειας να βοηθήσουν σε αυτό. Ειδικά αυτή τη χρονική στιγμή που μπορούμε να κινούμαστε σχεδόν όπως πριν, που έχουμε τη δυνατότητα για μια δια ζώσης επικοινωνία με τους ηλικιωμένους μας συγγενείς-τηρώντας φυσικά κάθε μέτρο προφύλαξης- ίσως να είναι η καλύτερη περίοδος να τους εκπαιδεύσουμε. Με αυτό τον τρόπο, σε ένα πιθανό επόμενο lockdown, δε θα μείνουν στιγμή αποκομμένοι από τους δικούς τους ανθρώπους.

Συνοψίζοντας , πρέπει να έχουμε όλοι κατά νου πως η προστασία της τρίτης ηλικίας δεν πρέπει να είναι επιλογή, αλλά υποχρέωση μας. Χωρίς εκείνους δεν μπορούμε να υπάρχουμε, ούτε να έχουμε ταυτότητα. Άρα, δε θα πρέπει να φερθούμε στιγμή ανεύθυνα, ρισκάροντας την τόσο εύθραυστη υγεία τους· αφήνοντας τους να «φεύγουν» λες και δεν υπήρξαν ποτέ. Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας ίσως να μην είναι το ελπιδοφόρο μέλλον μας, είναι όμως το σημαντικότερο & αναπόσπαστο παρελθόν μας.

Βιβλιογραφία
• “Mental health and psychological resilience during the COVID-19 pandemic” , euro.who.int
• “Άσκηση και τρίτη ηλικία”, esdy.edu.gr
• “Κι όμως η ρουτίνα σου κάνει καλό” , gr.askmen.com
• “The impact of Covid‐19 pandemic on elderly mental health”, onlinelibrary.wiley.com
• “Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) OLDER ADULTS” , cdc.gov
• “Ενας κόσμος χωρίς τρίτη ηλικία”, kathimerini.gr