Τι οδηγεί σε εθισμό στα social media

Η χρήση των κοινωνικών δικτύων, όπως το Instagram, το TikTok και το Snapchat, έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας των εφήβων, σύμφωνα με επιστημονικό άρθρο με τίτλο «Risk Factors for Problematic Social Media Use in Youth: A Systematic Review of Longitudinal Studies».

Σχεδόν όλοι οι νέοι ηλικίας 12 έως 18 ετών διαθέτουν smartphone και περνούν πολλές ώρες συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Παρότι η τεχνολογία παρέχει σημαντικά οφέλη, ειδικοί εκφράζουν ανησυχίες για την υπερβολική και ενίοτε επιβλαβή χρήση των social media από τους εφήβους.

Η ιατρός της Θεραπευτικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» και Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, επισημαίνει ότι η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Adolescent Research Review, αναλύει 23 έρευνες από διάφορες χώρες σχετικά με τα αίτια της προβληματικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε υπερβολική, εθιστική ή καταναγκαστική χρήση που επηρεάζει αρνητικά την ψυχική ή σωματική υγεία, την ακαδημαϊκή απόδοση, τις διαπροσωπικές σχέσεις και τον ύπνο.

Δείτε εδώ Εφηβεία και κίνδυνοι: Αλκοόλ, Κάπνισμα και Ουσίες –  Πότε να μιλήσετε και τι να πείτε

Οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή τη συμπεριφορά στους εφήβους

Κίνητρα Χρήσης:  Πολλοί έφηβοι στρέφονται στα social media για να περάσουν τον χρόνο τους ή για να ενισχύσουν την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα. Κάποιοι επιλέγουν τα κοινωνικά δίκτυα ως τρόπο διαφυγής από τα προβλήματα της καθημερινότητας ή για να βελτιώσουν τη διάθεσή τους. Η συστηματική χρήση με αυτούς τους σκοπούς μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση.

Γονεϊκή Επιρροή: Η δυναμική της σχέσης με τους γονείς φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο. Η έλλειψη υποστήριξης ή η απουσία ορίων στη χρήση του διαδικτύου αυξάνει την πιθανότητα υπερβολικής ενασχόλησης. Αντίθετα, η θετική επικοινωνία και η ενεργή συμμετοχή των γονέων λειτουργούν προστατευτικά.

Τραυματικές Εμπειρίες Παιδικής Ηλικίας: Παιδιά που έχουν βιώσει κακοποίηση, παραμέληση ή δύσκολες οικογενειακές συνθήκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη τάση να χρησιμοποιούν υπερβολικά τα social media, ως έναν τρόπο απομάκρυνσης από την πραγματικότητα.

Επιρροή Συνομηλίκων: Η ανάγκη αποδοχής από συνομήλικους αποτελεί ισχυρό κίνητρο για εντατική χρήση των κοινωνικών δικτύων. Ο φόβος του κοινωνικού αποκλεισμού και η συνεχής σύγκριση με άλλους μέσω των αναρτήσεων εντείνουν το φαινόμενο.

Συναισθηματική Κατάσταση και Σκέψεις: Αρνητικά συναισθήματα όπως θλίψη και θυμός ωθούν συχνά τους εφήβους στη χρήση των social media ως μέσο ανακούφισης. Ωστόσο, αυτή η πρακτική μπορεί να επιδεινώσει την ψυχολογική τους κατάσταση, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Δυσκολία Αυτοελέγχου: Έφηβοι που δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις παρορμήσεις τους ή να ελέγξουν τα συναισθήματά τους κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν προβληματική συμπεριφορά στα κοινωνικά δίκτυα.

Στοιχεία Προσωπικότητας: Χαρακτηριστικά όπως η αναζήτηση έντονων εμπειριών, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και οι ναρκισσιστικές τάσεις καθιστούν κάποιους εφήβους πιο ευάλωτους. Για παράδειγμα, η συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης μέσω «likes» και «followers» ενδέχεται να οδηγήσει σε υπερβολική χρήση.

Ψυχικές Διαταραχές: Η παρουσία κατάθλιψης, άγχους ή άλλων ψυχολογικών δυσκολιών συνδέεται συχνά με την προβληματική χρήση των social media. Πολλά παιδιά καταφεύγουν σε αυτά σε μια προσπάθεια να αισθανθούν καλύτερα, κάτι που συχνά έχει αντίθετα αποτελέσματα.

Επιπτώσεις της Πανδημίας COVID-19: Η κοινωνική απομόνωση κατά την περίοδο της πανδημίας οδήγησε σε σημαντική αύξηση της χρήσης των κοινωνικών δικτύων από εφήβους, ενισχύοντας το πρόβλημα της προβληματικής ενασχόλησης.

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό και επηρεάζει ποικίλες πτυχές της ζωής των νέων. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ζητήματος, απαιτείται συνεργασία ανάμεσα σε γονείς, σχολεία και επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Παράλληλα, προτείνεται η χρήση αντικειμενικών μέσων καταγραφής της χρήσης κινητών τηλεφώνων, καθώς τα ερωτηματολόγια ενδέχεται να μην αποδίδουν με ακρίβεια την πραγματική εικόνα.

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

1. Τι είναι η προβληματική χρήση των social media στους εφήβους;
Είναι η υπερβολική ή καταναγκαστική χρήση που επηρεάζει αρνητικά την υγεία, την απόδοση στο σχολείο, τις σχέσεις και τον ύπνο των εφήβων.

2. Ποιοι παράγοντες οδηγούν σε προβληματική χρήση των social media;
Κίνητρα χρήσης, γονεϊκή επιρροή, τραυματικές εμπειρίες, επιρροή συνομηλίκων, αρνητικά συναισθήματα, έλλειψη αυτοελέγχου, προσωπικότητα, ψυχική υγεία και η πανδημία COVID-19.

3. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο;
Με συνεργασία γονέων, σχολείων και ειδικών, καθώς και με χρήση αντικειμενικών εργαλείων μέτρησης της χρήσης κινητών.

Δείτε εδώ Γιατί καπνίζουν οι έφηβοι; Πώς πρέπει να δράσουν οι γονείς;