Πώς μπορούν ο Μπάτμαν, ο Σπάιντερμαν, οι X-Men και οι 4 Φανταστικοί να συμβάλλουν στην κοινωνική ένταξη των προσφύγων και μεταναστών; Την απάντηση έρχεται να δώσει το εκπαιδευτικό μοντέλο «BONDS», ένα πρόγραμμα για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης προσφύγων και μεταναστών γυναικών και παιδιών, μέσω των κόμικς.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που υλοποιεί η μη κερδοσκοπική εταιρεία Comicdom Press μαζί με εταίρους από άλλες πέντε χώρες (Κύπρο, Ισπανία, Ιταλία, Σλοβενία, Ολλανδία), με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μέσα από πιλοτικά εργαστήρια δημιουργίας κόμικς που έγιναν και στις έξι χώρες με κοινό μητέρες και παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες προέκυψε ένα εκπαιδευτικό εργαλείο που θέτει το κόμικ στο επίκεντρο της μάθησης και στοχεύει στην κοινωνική ένταξη των προσφύγων και μεταναστών.

Η Comicdom Press έχει εστιάσει στην αξιοποίηση του κόμικ ως εργαλείου εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης γύρω από σημαντικά κοινωνικά ζητήματα τα τελευταία δέκα χρόνια και έχει διοργανώσει πλήθος εργαστηρίων σε διαπολιτισμικά σχολεία. Αυτή την περίοδο υλοποιεί μαθήματα εκμάθησης αγγλικών μέσω των κόμικς για έφηβους 13-18 ετών, στο πλαίσιο του Προγράμματος Στέγασης και Υπηρεσιών για Αιτούντες ‘Ασυλο του δήμου Αθηναίων.

«Το κόμικ είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά γιατί έχει την ιδιαιτερότητα της συνδυαστικής αφήγησης, μέσω της εικόνας και του λόγου, άρα είναι ένα εργαλείο που ξεπερνά τις γλωσσικές διαφορές. Επίσης, είναι ένα πολύ πλούσιο αφηγηματικό μέσο που αξιοποιεί απλά υλικά: μολύβι, χαρτί και τη διάθεσή σου να αφηγηθείς μια ιστορία», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Comicdom Press, Λήδα Τσενέ.

Τα κόμικς ήδη από τη δεκαετία του 1940 αρχίζουν να εμφανίζονται στην εκπαίδευση, αλλά μόλις στα τέλη της δεκαετίας του ’80 αντιμετωπίζονται ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Σύμφωνα με ερευνητές, τα κόμικς μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της κατανόησης των κειμένων από τους μαθητές, καθώς το είδος ψυχαγωγίας που αντιπροσωπεύουν εισάγει χαρακτήρες, πλαίσια και προκλήσεις που δεν μπορούν να κάνουν τα επίσημα εκπαιδευτικά βιβλία. Εξάλλου, τα βιβλία με εικόνες έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως ως εκπαιδευτικό εργαλείο για την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Επιπλέον, μέσα από τα κόμικς οι αναγνώστες μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα διαφορετικούς πολιτισμούς και δεξιότητες.

Η ομάδα του Comicdom Press αφού εξηγήσει σε ενήλικες και παιδιά τα βασικά συστατικά ενός κόμικ (τα καρέ και τα μπαλονάκια), τους δίνει ερεθίσματα να φτιάξουν τη δική τους ιστορία εμπνευσμένη από τα προσωπικά τους βιώματα. Οι ομάδες είναι πολυπολιτισμικές και, καθώς η δημιουργία των κόμικς είναι μια συμμετοχική διαδικασία, οι συμμετέχοντες αναζητούν τα κοινά στοιχεία και ενδιαφέροντά τους, τους τρόπους να επικοινωνήσουν και να συνεργαστούν.

«Πρωταγωνιστές» στα εργαστήρια είναι οι ομάδες υπερηρώων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι X-men, μια ομάδα υπερηρώων που δημιουργήθηκαν στην Αμερική της δεκαετίας του 1960 και μιλούν τη διαφορετικότητα, το ρατσισμό και την ξενοφοβία. Ωστόσο, όπως διευκρινίζει η κ. Τσενέ, «οι ήρωες αυτοί είναι δημοφιλείς στη Δύση, αλλά συχνά άγνωστοι σε άλλες περιοχές του κόσμου. Γι’ αυτό στις διαπολιτισμικές ομάδες εστιάζουμε περισσότερο στην περιγραφή της έννοιας πίσω από τον υπερήρωα και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του».

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι υπερήρωες διαθέτουν δυνάμεις, τις οποίες χρησιμοποιούν για να σταματήσουν τον κακό αντίπαλο ή να ξεπεράσουν φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια. Οι δυνάμεις αυτές δεν είναι εύκολα αντιληπτές και οι ήρωες φαίνονται φυσιολογικοί και συνηθισμένοι. Υποστηρίζεται ότι τα παιδιά που πάσχουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορούν να συνδεθούν με τους ήρωες των κόμικς για να ξεπεράσουν τους φόβους τους.

Το εκπαιδευτικό μοντέλο BONDS θα παρουσιαστεί σήμερα το απόγευμα στην Athens Comics Library, στην Αθήνα με προσκεκλημένη την Έμιλι Όλιβερ, διευθύντρια του βρετανικού οργανισμού PositiveNegatives, που δημιουργεί κόμικς εμπνευσμένα από σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα.