-Ο “ανώνυμος” αρθρογράφος πολιτιστικών θεμάτων της εφημερίδας “Μακεδονία” στα 1915-16, διοργανωτής της μεγάλης εικαστικής αναπαράστασης της πόλης με έργα Γάλλων εικαστικών, την άνοιξη του 1916, στο παλαιό κτίριο του Γαλλικού Ινστιτούτου -στην ίδια ακριβώς θέση όπου βρίσκεται και σήμερα το γνωστό “Λυσέ”- δεν ήταν άλλος από τον …”πατέρα της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα”, αλλά και υπάλληλο του Δήμου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνο Μαλέα.

– Το νέο σχέδιο της πόλης, μετά την πυρκαγιά του 1917, από την ομάδα του Ερνέστου Εμπράρ, προέβλεπε ανίδρυση ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο παραλιακό τμήμα της κεντρικής πλατείας (Αριστοτέλους), κατά το πρότυπο των μεγάλων πλατειών πόλεων της Δύσης, αλλά και συνέδεε τις απαρχές της πόλης με τη χρυσή εποχή της αρχαίας μακεδονικής ιστορίας. Εξάλλου, η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος μπορεί να συνέβη το 1912, η μετατροπή της ωστόσο, μετά από τέσσερις αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας, σε πόλη του νεοελληνικού κράτους, αποδείχτηκε μια μακρά διαδικασία, προς την κατεύθυνση της οποίας εφαρμόστηκαν διάφορες πολιτικές της μνήμης με τη μορφή χωρικών πρακτικών και πολεοδομικών παρεμβάσεων, όπως η ονοματοδοσία οδών και πλατειών, η ανάδειξη και προστασία των αρχαίων και βυζαντινών μνημείων και η μετατροπή κτηρίων της οθωμανικής διοίκησης σε κέντρα της ελληνικής.

-“Η Αρχαιότητα υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική στη διαμόρφωση του νεότερου ελληνικού κράτους, καθώς επέτρεψε την επιστροφή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό ιστορικό προσκήνιο ήδη από τον 19ο αιώνα. Σε ό,τι αφορά ειδικά τη Μακεδονία η σύνδεση της κληρονομιάς του παρελθόντος με την εθνική ιδεολογία αναπτύχθηκε με βάση δύο κύριους άξονες: αφενός την ιστορία και τον πολιτισμό της αρχαίας Μακεδονίας και την εμβληματική μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και αφετέρου τη σπουδαία παράδοση του Βυζαντίου”, τονίζει χαρακτηριστικά στην εισήγηση της με τίτλο “Αρχαιότητες και εθνική ιδεολογία στις ταραγμένες αρχές του 20ου αιώνα” η δρ αρχαιολογίας Ευαγγελία Στεφανή – διευθύντρια του αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης .

-“Υπάρχουν πολλές διάσημες λεωφόροι/ πολλοί φημισμένοι δρόμοι στην Ιστορία…/ ‘Ομως ο δρόμος του Λεμπέτ/ Θάναι κάποτε κι αυτός από τους πιο φημισμένους/ όσο θα ζει και θα μιλά για τη Θεσσαλονίκη/ Κάποιος Βρετανός φαντάρος…/ (Owen Rutter άγγλος οπλίτης 1918): Απόσπασμα από το ποίημα “Το άσμα του Tiadatha VIII.Μια μέρα τη Θεσσαλονίκη” -Σε μετάφραση Σάκη Σερέφα {απο τα βιβλία του “Aλλόγλωσσα ποιήματα για τη Θεσσαλονίκη” (εκδόσεις Kέδρος 1997) και “Η Θεσσαλονίκη των ξένων” Θεσσαλονίκη (εκδόσεις Παρατηρητής 2003).

-“Περιχαρακωμένο στρατόπεδο”, “Μικρή αδερφή της Κωνσταντινούπολης”, “Mαργαριτάρι του Αιγαίου”, “Πολυπόθητη πόλη” ,στον πόλεμο στη Μακεδονία δεν είναι συναρπαστική υπόθεση, γιατί υπάρχει τόση πολλή Μακεδονία και τόσο λίγος πόλεμος. Δεν υπάρχουν πολλοί συναγερμοί που να κρατούν το στρατιώτη σε εγρήγορση μέρα και νύκτα. Είναι αλήθεια ότι τα κανόνια ρίχνουν, αλλά υπάρχει τόσο πολύς χώρος που οι οβίδες πέφτουν χωρίς να πληγώνουν κανέναν”, και… “Τέτοια λάσπη! Πουθενά δεν είδα τέτοια υγρή θάλασσα, πουθενά πριν από εδώ” (σύμφωνα με κείμενα της σκωτσέζας νοσοκόμας του Βρετανικού στρατού Hilda Lorimer, η οποία μάλιστα όπως σημειώνει χαρακτηριστικά,τότε, αποκαλούσαν τη Μακεδονία αντί για Macedonia – “Mucky- donia” (βρώμικη)…

Τα παραπάνω αποσπάσματα είναι “περιλήψεις” μόνο, των άκρως ενδιαφερουσών εισηγήσεων ιστορικών, πανεπιστημιακών, εικαστικών, αρχαιολόγων, ποιητών κ.α, που μετέχουν στη διημερίδα με τίτλο “Η Στρατιά της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη, 1915-1918: η πόλη και οι αναπαραστάσεις της”, που διοργανώνει σήμερα και αύριο το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, σε συνεργασία με το Γενικό Προξενείο της Γαλλίας και το Γαλλικό Ινστιτούτο.

Στην “Ποιητική” του ο Αριστοτέλης γράφει πως: “η ποίηση είναι ανώτερη από την ιστορία .. (“δι’ ό και φιλοσοφώτερον και σπουδαιότερον ποίησις ιστορίας εστίν..” ). Ο νεώτερος ιστορικός ίσως να πρόσθετε και τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη μυθιστοριογραφία, το “ιστορικό χρονογράφημα”, τα αρχεία αλληλογραφίας, τις “καρτ-ποστάλ” – όλα όσα συνθέτουν τα “προϊόντα” της μικροϊστορίας που ανακαλύφθηκε και συν-εκτιμήθηκε αιώνες αργότερα έτσι ώστε και ο νεώτερος ποιητής να αναρωτιέται σαρκάζοντας σαρκάζει με τη θλίψη του “αυτόπτη” πως… “Τι ήξερε από ιστορία ο ιστορικός;” (Μ.Αναγνωστάκης -“Υστερόγραφο”)

“Ηθογραφικές σκηνές- ανθρώπινοι τύποι, παραδοσιακές γειτονιές, βυζαντινές εκκλησιές, πανοράματα, αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και κυπαρίσσια, μιναρέδες, τα κάστρα, το Τζαμί των Δερβίσηδων, δίπλα σε θέματα της καθημερινής ζωής στο στρατόπεδο ζωντανεύουν από τους καλλιτέχνες της Στρατιάς της Ανατολής. Ειδικές αποστολές στις μονές του Αγίου Όρους έδωσαν επίσης έργα εξαιρετικής ομορφιάς. Η έκθεση των Γάλλων στρατιωτών που οργανώθηκε από τον Κ.Μαλέα την Άνοιξη του 1916 στο “Λυσέ” παρουσίασε θέματα κυρίως της Θεσσαλονίκης. Οι ζωγράφοι ήρθαν σε επαφή με τους πρώτους Έλληνες συναδέλφους τους (Κ.Μαλέας, Γ.Γουναρόπουλος κ.α) στη Θεσσαλονίκη, επαφή που έχει ιδιαίτερη σημασία και διαγράφει σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων/επιδράσεων-εικαστικών επαφών ανάμεσα στους δύο λαούς. Άγνωστο αδημοσίευτο υλικό προέρχεται από τα μουσεία Musée de l’Armée, Pompidou στο Παρίσι, τη Βιβλιοθήκη του Institut de France στο Παρίσι, ιδιώτες συλλέκτες στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τη Γαλλία κ.α” λεει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ιστορικός τέχνης -αρχαιολόγος Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά, γενική γραμματέας του Δ.Σ. του Τελλογλείου Ιδρύματος του ΑΠΘ στο οποίο και θα αναπτυχθεί ρτον επόμενο μήνα (Απο τις 27 Οκτωβρίου ) μεγάλη εκθεση με τίτλο “Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει τη Θεσσαλονίκη” με 500 και πλέον έργα 80 ταυτισμένων καλλιτεχνών της στρατιάς της Ανατολής . “Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει τη Θεσσαλονίκη” ειναι και ο τίτλος της εισήγηση της κ.Βουτυρά στη διεθνή διημερίδα του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού , η οποία και εισαγάγει στην επικείμενη έκθεση.

Η διημερίδα “Η Στρατιά της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη, 1915-1918: η πόλη και οι αναπαραστάσεις της” είναι ουσιαστικά το δεύτερο διεθνές συμπόσιο που διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη με αφρομή τη συμπλήρωση εκατονταετηρίδας απο τον τέλος του Α΄Παγκοσμίου πολέμου. Το προηγούμενο -με τίτλο “Το Μακεδονικό Μέτωπο 1915-1918: Πολιτική, Κοινωνία και Πολιτισμός σε καιρό πολέμου”- είχε διοργανώσει τον περασμένο Μάιο στο Τελλόγλειο Ιδρυμα το ΑΠΘ, σε συνεργασία με το King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, το Imperial War Museum και τη Βρετανική Σχολή Αθηνών και τελούσε υπο την αιγίδα της Βρετανικής Πρεσβείας των Αθηνών. Στο πρόγραμμα της διημερίδας εντάσσεται και η τελετή για τον εορτασμό της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την Ανακωχή της Θεσσαλονίκης (29 Σεπτεμβρίου 1918) στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Ζέιτενλικ.